Freud en psychoanalyse, de belangrijkste ideeën

De vader van de psychoanalyse, Sigmund Freud (1856-1939), een van de belangrijkste westerse denkers, bracht een revolutie teweeg in de studie van de geest en heeft ons nog steeds veel te leren.

Gelovend in deze stelregel hebben wij hier de belangrijkste door de Oostenrijkse psychiater ontwikkelde concepten verzameld.

Freuds vroege carrière: de eerste experimenten met cocaïne

Freud zette zijn eerste stappen in het bestuderen van de anatomie van de hersenen, verschillende artikelen werden door de onderzoeker over dit onderwerp gepubliceerd, uren en uren van dissecties in het laboratorium in een poging de werking van zo'n complex orgaan te begrijpen.

Freuds eerste experimenten waren met cocaïne en vonden plaats in 1883. De stof was bedoeld om depressies en plotselinge stemmingswisselingen te behandelen en was in het algemeen gericht op een toename van energie.

Cocaïne was al met enig succes gebruikt door soldaten tijdens de oorlog.

Toen hij zijn eerste papieren produceerde, dacht de arts dat hij met een revolutionaire stof te maken had en had hij niet voorzien dat het om een verslavend product ging.

Toen Freud nog in het algemeen ziekenhuis van Wenen werkte, publiceerde hij in juli 1884 een essay in het tijdschrift Therapie met de titel Über Coca over cocaïnegebruik en de effecten ervan. Bekijk een kort fragment:

Er is overvloedig bewijs dat Indianen onder invloed van coca uitzonderlijke ontberingen kunnen doorstaan en zwaar werk kunnen verrichten, zonder de hele tijd voldoende voedsel nodig te hebben. Valdez y Palacios stelt dat Indianen door het gebruik van coca honderden uren te voet kunnen reizen en sneller lopen dan paarden, zonder tekenen van vermoeidheid te vertonen.

De arts schreef het middel zelfs met enige regelmaat aan zichzelf voor - omdat hij aan vlagen van depressie leed - en gaf het ook aan mensen in zijn omgeving.

Naarmate zijn onderzoek zich ontwikkelde, werd Freud later door Erlenmeyer beschuldigd van het verspreiden en propageren van het gebruik van een verslavende stof (die de derde plaag van de mensheid zou worden, na alcohol en morfine).

Om zich te verdedigen schreef de psychoanalyticus in 1887 een artikel genaamd Opmerkingen over cocaïnisme en cocaïnofobie waar hij aannam dat de stof chemisch verslavend was.

Freuds eerste patiënten en zijn innovatieve techniek

Na jaren van ontleding en laboratoriumonderzoek studeerde Freud af in de geneeskunde en werd neuroloog.

Zijn specialiteit was patiënten die leden aan hysterie, tot dan toe een ziekte die onder artsen zelf weinig bekend was. Toegewijd wilde hij het ontstaan van de ziekte begrijpen en een remedie vinden voor zijn patiënten.

Dora (fictieve naam toegeschreven aan Ida Bauer) was een van Freuds eerste patiënten die aan hysterie leden. De verslagen die de psychoanalyticus achterliet bevatten details van het klinische geval.

Een ziekte: hysterie

Aanvankelijk vermoedde Freud dat patiënten met hysterie allemaal ooit in hun leven een seksueel trauma hadden opgelopen en associeerde hij de neurose met deze component.

De wortel van geestelijke ziekten, volgens de vroege studies van de psychoanalyticus, is waarschijnlijk seksueel misbruik in de kindertijd, vaak begaan door de ouders zelf.

Na enige tijd liet Freud deze reductionistische theorie varen en begon zich af te vragen of er andere oorzaken waren voor geestesziekten.

Van fout tot fout wordt de hele waarheid ontdekt.

De remedie: hypnose en elektrotherapie?

In die tijd werden hysterische patiënten alleen behandeld met hypnose en elektrotherapie. Maar al snel realiseerde de psychoanalyticus zich dat elektrotherapie niet werkte en dus ging hij op zoek naar nieuwe benaderingen van het probleem.

Freud bleef onderzoek doen naar de hersenen - voornamelijk dissecties - en, hoewel hij elektrotherapie opgaf, bleef hij doorgaan met de praktijk van hypnotische trance op patiënten. Hoewel de techniek resultaten opleverde, was het effect niet blijvend - de patiënten spraken wanneer ze in trance waren, maar wanneer ze terugkeerden was het effect uitgewerkt. Op zoek naar een remedie bleef de dokter zoeken naaralternatieve behandelingen.

Freud ontwikkelde toen een voor zijn tijd innovatieve techniek: hij stelde voor dat zijn patiënten tijdens consulten zouden praten, bij voorkeur met hun ogen dicht, liggend op een bank en laten hun gedachten stromen, door een vrije vereniging van ideeën .

Zo ontstond de vernieuwende psychoanalyse.

Wie ogen heeft om te zien en oren om te horen, is ervan overtuigd dat stervelingen geen enkel geheim kunnen verbergen. Wie niet met zijn lippen spreekt, spreekt met zijn vingertoppen: we verraden onszelf door elke porie.

De bank aanwezig in Freuds spreekkamer.

De geboorte van de psychoanalyse

Freud geloofde dat de spraak van de patiënt een zeer krachtige bron van informatie was over zijn pathologie. De dokter vroeg zijn patiënten om zich in te zetten voor spreken wat er in hun gedachten opkomt .

De psychoanalyticus wilde, als een archeoloog die werkt vanuit de resten van een begraven stad, opgraven wat bedekt was. Het idee was het verleden gebruiken om het heden te interpreteren .

Freud in zijn kantoor.

Freuds voorbarige conclusie was dat hysterici ziek zouden zijn omdat ze iets verdrongen.

De oplossing voor het kwaad zou dan zijn om bewust te worden, wat zich in het onbewuste bevond in het bewuste... De onderdrukte kwestie bewust maken - dat was de remedie waar Freud destijds in geloofde.

Grote dingen kunnen onthuld worden door kleine aanwijzingen.

Freud verminderde het belang van de werkelijke ervaringen en begon de interne verwerking die mensen gaven aan wat ze hadden meegemaakt een hoofdrol te geven. Hiervoor moest de analyticus extreem veel aandacht besteden aan het verslag van zijn patiënten en zich niet fixeren op de gebeurtenis zelf, maar op de manier waarop de patiënt deze situatie absorbeerde.

Het idee was de gedachtestroom stimuleren van patiënten en begrijpen hoe het discours was georganiseerd met herhalingen, hiaten en soms ontkoppelde beelden.

We zijn niet alleen wat we denken dat we zijn. We zijn meer: we zijn ook wat we ons herinneren en wat we vergeten; we zijn de woorden die we uitwisselen, de fouten die we maken, de impulsen waaraan we toegeven "zonder het te willen".

Het essentiële werk van de psychoanalyticus zou daarom moeten bestaan in het grondig observeren van het taalgebruik.

De werking van het psychisch apparaat

De dichters en filosofen voor mij ontdekten het onbewuste: wat ik ontdekte was een wetenschappelijke methode om het te bestuderen.

Freud, die al arts was, won een beurs om een paar maanden in Parijs te studeren. Daar werd hij begeleid door Charchot, een onvermoeibare onderzoeker die zijn leven lang probeerde te ontdekken wat er achter het bewustzijn lag.

Van zijn leraar en mentor leerde Freud dat er niveaus van bewustzijn waren en, in tegenstelling tot wat velen denken, onze geest was niet bepaald transparant .

Geïnitieerd door Charcot, zocht de psychiater... het mechanisme van het psychisch functioneren grondig begrijpen en systematiseren om het lijden van zijn patiënten die aan neuroses leden te kunnen verlichten.

De conclusie van Freud was beangstigend voor die tijd: immers... waren we niet de meesters van onze wil... De Freudiaanse thesis, die aanvankelijk alom werd verworpen, stelde het begrip vrije wil en volledige rationaliteit ter discussie.

Was Freuds eerste doel aanvankelijk om hysterie te ontmaskeren, de wortel van de ziekte te vinden en bijgevolg een remedie te vinden, de psychoanalyticus ontdekte al snel dat hij dieper moest gaan en ons psychisch apparaat echt moest leren kennen.

Freud was zijn hele leven lang een dwangmatige geleerde.

Freud verdeelde het psychische apparaat in drie lagen: het bewuste, het voorbewuste en het onbewuste. De psychoanalyticus richtte zijn aandacht en zijn werk vooral op dit laatste geval, waar volgens hem de weerbarstige vragen zouden liggen.

Om toegang te krijgen tot het onbewuste en dus tot wat verdrongen is, moeten psychoanalytici de taal van de patiënten observeren (de afwijkingen, de versprekingen, de herhalingen, de verdrongen impulsen, de lichaamstaal) en ook de dromen van de patiënten onderzoeken, die zich ontpoppen als kostbare bronnen van informatie.

Het belang van dromen

Freud vermoedde dat dromen geheime boodschappen bevatten. Terwijl zijn medische tijdgenoten dromen afwezen als een betrouwbare bron van informatie en er geen belang aan hechtten, besloot de psychiater, met een voor zijn tijd vernieuwende zet, de zaak te onderzoeken:

Uit psychologisch onderzoek blijkt dat de droom het eerste lid is van een klasse van abnormale psychische verschijnselen, waarvan andere leden, zoals hysterische fobieën, obsessies en wanen, om praktische redenen voorbestemd zijn om een onderwerp van belang te vormen voor artsen (...) Wie er niet in geslaagd is om de oorsprong van oneirische beelden te verklaren, kan nauwelijks hopen defobieën, obsessies of wanen, of er een therapeutische invloed op uitoefenen.

De psychoanalyticus wilde antwoorden op belangrijke vragen: wat produceren de hersenen tijdens de slaap? En waarom besteedt het lichaam energie aan het produceren van dromen? Wat is de betekenis van deze boodschappen die tijdens de slaap worden doorgegeven?

Voor Freud konden dromen een instrument om de zorgen van individuen te begrijpen Hij was vooral geïnteresseerd in het ontdekken van wat niet toegankelijk was als hij wakker was.

Dromen, zo geloofde Freud, konden de sleutels bevatten tot het geheim van de geest. Het was dan aan de analisten om deze informatie te interpreteren, vooral door de weg waar te nemen die werd afgelegd tijdens de vrije associatie van ideeën.

Wie was Freud eigenlijk?

Sigmund Schlomo Freud werd in 1856 in Freiberg geboren als zoon van een joods echtpaar met zeven kinderen, waarvan Sigmund de oudste was.

Freuds vader was een kleine zakenman en toen de jongen vier was, verhuisde het gezin naar Wenen.

Sigmund, die leergierig en belezen was, ging op 17-jarige leeftijd naar de medische school in Wenen en begon te werken in het laboratorium van professor dr. Brucke. In 1881 werd hij neuroloog.

Drie jaar later werkte hij samen met de arts Josef Breuer aan gevallen van hysterie met behulp van hypnose. In deze periode zette de psychoanalyse haar eerste stappen.

Portret van Sigmund Freud.

In 1885 ging Sigmund in Parijs studeren bij de Franse neuroloog Charcot, waar hij vooral zijn belangstelling voor het onbewuste ontwikkelde.

Zijn leven lang bleef hij onderzoek doen naar mogelijke geneeswijzen voor zijn psychiatrische patiënten en richtte zich vooral op gevallen van hysterie.

Als avant-gardist ontwikkelde hij - aanvankelijk alleen - de psychoanalyse.

Freud was getrouwd met Martha Bernays. Samen hadden ze zes kinderen: Anna, Ernst, Jean, Mathilde, Oliver en Sophie.

Freud stierf in Londen op 23 september 1939.

Als u meer wilt weten over de Franse psychoanalyticus kijk dan naar de documentaire De jonge Dr.Freud :

Maak ook kennis met