Boek O Quinze, door Rachel de Queiroz (samenvatting en analyse)

De Vijftien Gepubliceerd in 1930, vertelt het de historische droogte van 1915 door de ogen van een lerares die in Fortaleza woont en tijdens haar vakanties de familieboerderij bezoekt. De roman maakt deel uit van de Noordoostelijke cyclus met enkele kenmerken van het neorealisme.

Samenvatting van de werkzaamheden

De bijeenkomst van de neven en nichten

Conceição is een 22-jarige alleenstaande lerares die haar vakantie doorbrengt op de boerderij van haar familie. Twee maanden lang leeft ze samen met de bewoners van de boerderij en met haar familieleden die in de regio wonen. Een van hen is Vicente, een cowboyzoon van een landeigenaar, en hij en Conceição flirten met elkaar.

Ze kwam altijd moe aan, vermagerd door de tien maanden van lesgeven; en ze kwam dikker terug door de melk die ze gedwongen had ingenomen, een reactie van lichaam en geest dankzij de zorgvuldige zorg van haar grootmoeder.

De droogte neemt toe en bij gebrek aan weiland voor het vee besluiten sommige boeren het vee los te laten. Dit gebeurt op de boerderij van Dona Maroca, in Quixadá, waar Chico Bento werkte.

De verergering van de droogte

Zonder geld voor overtocht en zonder steun van de regering moet het gezin de reis van Quixadá naar Fortaleza te voet afleggen.

Tijdens de reis is de honger constant, het weinige voedsel dat ze hebben is niet genoeg voor de hele reis. Op weg naar Fortaleza ontmoeten ze een andere groep retirantes die langs de kant van de weg een dode os aan het eten zijn. Geschokt door hun honger besluit Chico Bento het weinige voedsel dat ze hebben te delen.

Ik heb nog wat zoutgebroed in mijn ladingen voor ons. Breng die vuiligheid terug naar de gieren, het is al van hen! Ik ga een christen een rotbeest laten eten, met een stukje ervan in mijn dikke darm!

De weg naar de grote stad

Chico Bento en zijn familie krijgen honger. Onderweg komen ze een dier tegen, dat Chico doodt om aan zijn familie te geven. Maar de eigenaar van het dier verschijnt uit de verte en eist de eigendom ervan op. Beschaamd en hongerig vraagt de cowboy om clementie en een stukje vlees om aan zijn familie te geven. De eigenaar van het dier geeft hem een stukje van zijn ingewanden.

Zeer hongerig eet een van de kinderen van het echtpaar een rauwe maniok, en sterft vergiftigd. Een andere zoon, de oudste, verdwaalt 's nachts en volgt met een andere groep immigranten. Het geluk van de familie verandert op dit punt een beetje. Wanhopig op zoek naar het kind, gaan ze op zoek naar de afgevaardigde van het dorp.

De verlatenheid van de eerste hongersnood kwam, droog en tragisch, tevoorschijn in de vuile bodem van de lege zakken, in de naaktheid van de geschraapte blikken.

De afgevaardigde was een compadre van Chico Bento. Hij ontving hem niet alleen voor een goede maaltijd, maar zette de familie ook op een trein richting Fortaleza.

De strijd van de mens tegen de droogte

In het binnenland duurt de droogte voort. Vicente werkt hard om te proberen het vee te redden. De bezorgdheid en de strijd tegen de ongunstige omstandigheden staan centraal in het verhaal.

De relatie tussen Conceição en Vicente komt steeds meer onder druk te staan. Conceição begrijpt Vicente's halsstarrigheid bij het werk op het land niet helemaal en Vicente begrijpt Conceição's verlangen naar vrijheid en gelijkheid niet.

De sigaret hulde hem in een witte mist; Vicente herinnerde zich zijn leven van ononderbroken werk, sinds hij vijftien jaar oud was - werk van zonsopgang tot zonsondergang, zonder rust en bijna zonder beloning...

Terwijl de droogte verergert, slaagt Conceição erin haar grootmoeder over te halen met haar mee te gaan naar Fortaleza.

Leven in de stad

In de hoofdstad begint Conceição de dag door te brengen in het kamp, en al snel is ze vrijwilliger om de vluchtelingen te helpen. Tijdens een van haar bezoeken ontmoet ze Chico Bento en zijn familie. Vicente's familie verlaat de boerderij vanwege de droogte, maar hij blijft werken om te proberen het vee te redden.

Conceição koopt een ticket voor Chico Bento en zijn gezin om naar São Paulo te verhuizen, omdat het gezin zelfs in Fortaleza niet veel kansen op werk vindt. Omdat zij de peettante is van het jongste kind, vraagt ze of ze bij Dunguinha mag blijven om hem op te voeden. Chico Bento en zijn vrouw willen hun zoon niet achterlaten, maar denken dat hij bij zijn peettante een betere kans heeft om te overleven.

Het behandelt het vrouwenvraagstuk, de situatie van vrouwen in de samenleving, de rechten van moeders, het probleem...

Conceição hoort dat Vicente een relatie heeft met een cabocla genaamd Mariinha. Ze wordt boos op haar neef en haar grootmoeder probeert haar ervan te overtuigen dat dit iets voor mannen is en dat ze zich daar niets van aan moet trekken. In december, als het eindelijk gaat regenen, keert Conceição's grootmoeder terug naar de boerderij, maar Conceição blijft in de stad, nog steeds boos op Vicente, maar blij om haar petekind op te voeden.

Historische achtergrond

De concentratiekampen

De grote droogte van 1915 bracht honger en ellende in het binnenland van Ceará en een massale migratie. Duizenden sertanejos verlieten het platteland en trokken naar de hoofdstad Fortaleza. Als reactie op de crisis richtte de regering concentratiekampen op om de vluchtelingen te huisvesten. Het scenario in de concentratiekampen was er een van extreme ellende en armoede. Naar schatting stierven er gemiddeld 150 mensen per dag in de kampen.De vluchtelingen van de droogte zaten in de val, werden omsingeld door het leger en kregen enkele donaties van voedsel en medicijnen.

Rachel de Queiroz gaat in op de situatie in Alagadiço, het grootste concentratiekamp aan de rand van Fortaleza. De ellende wordt geobserveerd door de hoofdpersoon, een progressieve lerares die in de hoofdstad van de deelstaat woont maar tijdens haar vakantie de boerderij van haar familie in Logradouro bezoekt.

Het verhaal is verdeeld tussen het platteland en de stad, met droogte als achtergrond en schakel tussen beide realiteiten. In het binnenland van Ceará overheerst de strijd op het platteland tegen de droogte, het doorzettingsvermogen van de mens en zijn werk tegen de ongunstige situaties die de natuur oplegt.

Platteland versus stad en natuur versus mens

De roman kent twee verschillende vertelpolen. De ene vertelt het verhaal van de relatie tussen Vicente, een landeigenaar die vecht tegen de droogte, en zijn neef Conceição, een progressieve leraar die in Fortaleza woont. De andere pool vertelt het traject van de cowboy Chico Bento en zijn familie, die hun broodwinning op het land verliezen en naar de hoofdstad Ceará vertrekken. In beide polen zijn de confrontatiesbasis zijn tussen het platteland en de stad en tussen natuur en mens.

Conceição en Vicente

Een van de kernen van De Vijftien Conceição is een 22-jarige lerares die in Fortaleza woont, geen huwelijksplannen heeft en feministische en socialistische boeken leest, terwijl Vicente een landeigenaar is die op het land werkt en een beetje van alles doet op de boerderij van zijn familie.

Terugdenkend aan het zwoegen van de dag, was wat hem nu overheerste een oneindige luiheid van het leven, van de eeuwige strijd met de zon, met de honger, met de natuur.

Conceição bezoekt tijdens haar vakanties het landgoed van haar familie en woont een beetje samen met Vicente, haar neef. In hun relatie is er een constante flirt, maar ook een spanning, die voortkomt uit hun verschillende visies op de wereld. Conceição vertegenwoordigt de stad en het progressisme, vooral in haar ideeën, ze is een onafhankelijke en beschaafde vrouw. Vicente is een plattelandsman, ook al is hijVanwege zijn broer, die in de stad studeerde en pedant werd, staat hij zeer wantrouwend tegenover de stedelingen.

Reeds was Vicente zijn neef aan het verstrikken, die lachend trots op de heer vertrok, terwijl de arme dame op haar sofa haar ogen met tranen voelde vullen, en bleef huilen om haar zoon die zo knap was, zo sterk, die zich niet schaamde voor het verschil dat hij maakte met zijn broer dokter en koppig niet "mensen wilde zijn"?

Dit wantrouwen wordt weerspiegeld in zijn relatie met Conceição. Hij begrijpt dat sommige houdingen van zijn neef een soort snobisme zijn, waarop hij onverschillig reageert. De verschillen tussen de twee maken een liefdesrelatie uiteindelijk onmogelijk.

Chico Bento en zijn familie

Het verhaal van Chico Bento is het portret van de retirante (migrant). Hij was cowboy op een boerderij, maar verloor zijn baan door de droogte. Zonder alternatieven wordt hij gedwongen naar de stad te emigreren. De cowboy en zijn familie proberen hulp te krijgen van de regering om naar Fortaleza te gaan, maar ze kunnen geen treinkaartje krijgen en moeten de reis te voet maken.

De lange weg naar Fortaleza is de strijd van de mens tegen de natuur. De droogte, de felle zon en de honger zijn constante bedreigingen voor de familie van de cowboy. Het verhaal concentreert zich op de verliezen die de familie onderweg lijdt en op het portretteren van de ellende van andere retirantes (migranten) die ze onderweg tegenkomen.

De trage en vermoeide stem trilde, ze steeg, ze klonk anders, omvatte projecten en ambities. En de hoopvolle verbeelding streek de moeilijke wegen glad, vergat verlangen, honger en angst, drong door in de groene schaduw van de Amazone, overwon de brute natuur, overheerste de beesten en de gezichten, maakte hem rijk en zegevierend.

Eenmaal in Fortaleza, worden Chico Bento en zijn familie geïnstalleerd in het concentratiekamp van Alagadiço. Wanneer het binnenland geen bestaansmiddelen meer biedt, lijkt de stad de enige oplossing, ook al is het een leven in ellende. De situatie is ingewikkelder omdat honger en dood in het concentratiekamp aanwezig zijn.

Neo-realisme en regionalistisch proza

In het werk van Rachel de Queiroz zijn het noordoostelijke regionalistische proza en het neorealisme nauw met elkaar verbonden. Haar schrijfstijl, bijna kroniekschrijverachtig, dient als basis voor een soort aanklacht tegen de sociale situatie in Ceará. Dit wordt heel duidelijk in de beschrijvingen van de onmenselijke omstandigheden in het concentratiekamp in Fortaleza.

Wat een kosten, om door dat doolhof van smerige mensen, oude blikken en vuile vodden te gaan!

Het neorealisme was sterk beïnvloed door het Russische proza, het marxisme en Freudiaanse theorieën, en heeft enkele leefregels uit het naturalisme en realisme gered. De belangstelling voor de sociale situatie is opvallend bij Rachel de Queiroz, die droogte als uitgangspunt neemt om het precaire systeem van het leven in het noordoosten te laten zien.

De zoektocht naar overleving van Chico Bento en zijn familie brengt hem dichter bij de toestand van de dieren. De mens wordt gereduceerd tot de meest primordiale instincten. Het is door deze toenadering dat de schrijver een pertinente maatschappijkritiek weet te leveren.

Door het draadhek heen verschenen voor hem de willekeurig verspreide ranches. Zelfs ellende heeft fantasie en hij had er de meest bizarre soorten woningen gecreëerd.

Het grote verschil tussen naturalistisch en neorealistisch proza is dat het laatste op een bepaalde manier wijst op een oplossing van de sociale problemen die in het werk aan de kaak worden gesteld. In Rachel de Queiroz worden de marxistische voorstellen op een nog schuchtere manier geplaatst en worden ze explicieter door de handelingen en de vorming van het personage Conceição.

Hoofdpersonen

Conceição

Ze is een 22-jarige alleenstaande lerares. Onafhankelijk en gecultiveerd, ze leest onder andere boeken over feminisme en socialisme. Haar vooruitstrevende ideeën zijn haar sterke punt.

Vicente

Hij is de neef van Conceição, een plattelandsman die een beetje ruw is en zeer hard werkt.

Chico Bento

Hij is een cowboy, maar verliest zijn baan door de droogte en wordt een retirante.

Cordulina

Ze is Chico Bento's vrouw.

Hand Nácia

Zij is Conceição's grootmoeder.