O Meu Pé de Laranja Lima (samenvatting en analyse van het boek)

Gepubliceerd in 1968, het autobiografische kinderboek Mijn limoen-sinaasappelboom was het grootste succes van de Braziliaanse schrijver José Mauro de Vasconcelos.

Het werd in meer dan vijftig talen vertaald en beïnvloedde generaties in Brazilië en daarbuiten. Na het eclatante succes werd het bewerkt voor film en televisie (een soap geproduceerd door Tupi en twee door Band).

Samenvatting van het verhaal

Het boek, dat uit twee delen bestaat, wordt geleid door Zezé, een gewone vijfjarige jongen uit Bangu, aan de rand van Rio de Janeiro.

Zeer slim en onafhankelijk, staat hij bekend om zijn brutaliteit en hij is het die het verhaal zal vertellen in Mijn limoen-sinaasappelboom Vanwege zijn scherpzinnigheid zei men dat Zezé "de duivel in zijn lichaam had".

De jongen is zo slim dat hij zelfs zelf leert lezen. Het eerste deel van het boek gaat over het leven van de jongen, zijn avonturen en de gevolgen daarvan.

Ik leerde door het zelf uit te zoeken en het zelf te doen, ik deed het verkeerd en deed het verkeerd, ik kreeg altijd een pak slaag.

Zezé's leven was goed, rustig en stabiel. Hij woonde met zijn familie in een comfortabel huis en had alles wat hij in materieel opzicht nodig had, totdat zijn vader zijn baan verloor en zijn moeder gedwongen werd in de stad te gaan werken, meer bepaald bij de Engelse molen. Zezé heeft verschillende broers en zussen: Glória, Totoca, Lalá, Jandira en Luís.

De moeder, die in een fabriek werkt, brengt de dag door op haar werk, terwijl de vader, die werkloos is, thuis blijft. Door de nieuwe toestand van het gezin zijn ze gedwongen te verhuizen en een veel bescheidener routine te beginnen. De uitbundige kerstmissen van weleer zijn vervangen door een lege tafel en een boom zonder cadeautjes.

Omdat het nieuwe huis een tuin heeft, kiest elke zoon een boom die hij de zijne kan noemen. Omdat Zezé de laatste is die kiest, krijgt hij een bescheiden limoensinaasappelboom. En uit deze ontmoeting met een kleine en helemaal niet opzichtige boom ontstaat een sterke en oprechte vriendschap. Zezé doopt de limoensinaasappelboom Minguinho:

- Ik wil weten of Minguinho in orde is.

- Wat is verdomme Minguinho?

- Het is mijn lime orange boom.

- Je hebt een naam bedacht die veel op hem lijkt. Je bent moeilijk te vinden.

Omdat hij altijd kattenkwaad uithaalde, werd Zezé vaak betrapt bij een van zijn streken en werd hij door zijn ouders of zijn broers en zussen in elkaar geslagen. Dan ging hij zich troosten met Minguinho, de lindesinaasappelboom. Een van de keren dat hij kattenkwaad uithaalde, werd hij door zijn zus en zijn vader zo hard geslagen dat hij een week niet naar school hoefde.

Naast Minguinho is Zezé's andere grote vriend Manuel Valadares, ook bekend als Portuga, en het is over hem dat het tweede deel van het boek zal gaan. Portuga behandelde Zezé als zijn zoon en gaf alle geduld en genegenheid die de jongen thuis niet kreeg. De vriendschap tussen de twee werd niet gedeeld met de rest van de familie.

Door een noodlot wordt de Portuga overreden door een auto en overlijdt. Zezé wordt op zijn beurt ziek. En om het leven van de jongen nog erger te maken, besluiten ze de limoensinaasappelboom te kappen, die in de achtertuin meer groeide dan de bedoeling was.

De situatie verandert wanneer de vader na een lange periode thuis een baan krijgt. Zezé vergeet de tragedie echter niet, ook al is hij bijna zes jaar oud:

Ze hebben hem al omgezaagd, pap, het is al meer dan een week geleden dat ze mijn lindesinaasappelboom hebben omgezaagd.

De vertelling is uiterst poëtisch en elk kattenkwaad van de jongen wordt verteld vanuit de lieve ogen van het kind. Het hoogtepunt van het verhaal komt aan het eind van de vertelling, wanneer Minguinho zijn eerste witte bloem geeft:

Ik zat op mijn bed en keek naar het leven met een pijnlijke droefheid.

- Kijk, Zezé. In zijn handen zat een kleine witte bloem.

- Minguinho's eerste bloem. Al snel verandert hij in een volwassen sinaasappelboom en begint sinaasappels te produceren.

Ik bleef de witte bloem tussen mijn vingers strijken. Ik zou nergens meer om huilen. Ook al probeerde Minguinho met die bloem afscheid van me te nemen; hij verliet de wereld van mijn dromen naar de wereld van mijn werkelijkheid en pijn.

- Laten we nu een papje eten en rond het huis lopen zoals je gisteren deed. Ben zo bij je.

Interpretatie en analyse van de geschiedenis

Ondanks zijn korte lengte is het boek Mijn limoen-sinaasappelboom behandelt belangrijke thema's voor het denken over de jeugd Door de korte bladzijden heen zien we hoe de problemen van volwassenen kunnen leiden tot verwaarlozing van kinderen en hoe zij op deze verwaarlozing reageren door hun toevlucht te nemen tot een privé en creatief universum .

We zien ook het transformerende karakter van genegenheid wanneer datzelfde verwaarloosde kind wordt omarmd door een volwassene die in staat is warmte te brengen. Hier wordt die persoonlijkheid vertegenwoordigd door Portuga, altijd bereid om te delen met Zezé.

Het feit dat het boek zich snel buiten de grenzen van Brazilië ( Mijn limoen-sinaasappelboom werd al snel vertaald in 32 talen en gepubliceerd in 19 andere landen) toont aan dat de drama's die het kind in de buitenwijk van Rio de Janeiro meemaakt, voor talloze kinderen overal ter wereld hetzelfde zijn - of in ieder geval zinspelen op soortgelijke situaties. Zoals te zien is, zijn de kinderverwaarlozing lijkt een universeel karakter te hebben.

Veel lezers identificeren zich met het feit dat de jongen ontsnapt uit het overweldigende reële scenario, naar een denkbeeldig scenario van gelukkige mogelijkheden. Het is de moeite waard te bedenken dat Zezé niet alleen slachtoffer van geweld De ergste straffen kwamen zelfs uit de familie zelf.

Het boek opent de ogen van de lezer voor de donkere kant van de kindertijd, die vaak over het hoofd wordt gezien door de enorme hoeveelheid materiaal dat een geïdealiseerde kindertijd als thema heeft.

Hoofdpersonen

Hoewel het verhaal een breed scala aan personages presenteert, nemen sommige een grotere plaats in:

Zezé

Een ondeugende vijfjarige jongen die in Bangu (een voorstad van Rio de Janeiro) woonde.

Totóca

Zezé's oudere broer. Hij is egoïstisch, zelfzuchtig en soms extreem leugenachtig.

Luís

Zezé's jongere broer werd door de jongen Rei Luiz genoemd. Hij is Zezé's grote trots omdat hij zelfstandig, avontuurlijk en zeer autonoom is.

Gloria

Zezé's oudere zus en vaak beschermster, staat altijd klaar om de jongste te verdedigen.

Vader

Gefrustreerd door de werkloosheid en teleurgesteld over het feit dat hij zijn gezin niet kan onderhouden, wordt Zezé's vader ongeduldig tegenover zijn kinderen. Hij drinkt ook vaak. Wanneer hij de kinderen discipline probeert bij te brengen, gebruikt hij geweld en heeft hij soms spijt van het pak slaag dat hij geeft.

Moeder

De moeder van Zezé is uiterst voorzichtig en begaan met haar kinderen, maar wanneer ze beseft dat de financiële situatie van het gezin ingewikkeld is, stroopt ze de mouwen op en gaat in de stad werken om het huis te onderhouden.

Portuga

Manuel Valadares behandelde Zezé als een zoon en overlaadde de jongen met genegenheid en aandacht die hij thuis vaak niet kreeg. Hij was rijk en had een luxe auto waarvan hij Zezé vertelde dat die van hen beiden was (vrienden delen immers, zei hij altijd).

Minguinho

Ook bekend als Xururuca, is hij de achterbuurman, een grote vriend en vertrouweling van Zezé.

Historische context in Brazilië

In Brazilië hebben we in de jaren zestig en zeventig zware tijden doorgemaakt. De militaire dictatuur, die in 1964 werd ingevoerd, was verantwoordelijk voor het in stand houden van een repressieve cultuur, die angst en censuur in stand hield. Gelukkig heeft de creatie van José Mauro de Vasconcelos geen enkele beperking ondergaan.

Door zich meer te richten op het universum van kinderen en niet echt politieke kwesties aan te snijden, passeerde het werk de censuur zonder enig probleem. Het is niet duidelijk of de wens om zich te verdiepen in de thema's van de kindertijd voortkwam uit een verlangen om zich te verdiepen in het autobiografische universum of dat de keuze een noodzaak was om te ontsnappen aan de censuur, die zich in die tijd niet zo bezig hield met dekinderwereld.

In ieder geval zien we in het dagelijks leven van José Mauro's hoofdpersoon, hoe de jongen leed onder onderdrukking (niet door de overheid, maar binnen het gezin, door de vader of broers). De vormen van sanctie waren zowel fysiek als psychisch:

Tot voor kort sloeg niemand me, maar toen kwamen ze erachter en bleven ze zeggen dat ik de hond was, dat ik de duivel was, een kat met slecht haar.

José Mauro de Vasconcelos is geboren en getogen in de jaren twintig, en het was daaruit dat hij de ervaringen putte om het boek te schrijven. De realiteit van het land in die tijd was er een van vernieuwing, vrijheid en aanklacht tegen sociale problemen. De publicatie is echter in werkelijkheid geschreven in 1968, in een heel andere historische context: in het hoogtepunt van de militaire dictatuur toen het land de jaren van lood onder sterke repressie doormaakte.

In juni 1968, het jaar van publicatie van Mijn limoen-sinaasappelboom De "Passeata dos Cem Mil" (De mars van de honderdduizend) vond plaats in Rio de Janeiro. AI-5 (Institutionele Wet nr. 5), die elke manifestatie in strijd met het regime verbood. Het waren harde jaren, gekenmerkt door de vervolging van politieke tegenstanders en martelingen.

Het verhaal van José Mauro de Vasconcelos werd vooral bekend bij het grote publiek door de bewerkingen voor televisie.

A Adaptaties voor film en televisie

In 1970 regisseerde Aurélio Teixeira de verfilming van Mijn limoen-sinaasappelboom dat de harten van de kijkers won.

In hetzelfde jaar verscheen de Tupi-soap, met een script van Ivani Ribeiro en een regie van Carlos Zara. In deze eerste versie speelde Haroldo Botta Zezé en Eva Wilma Jandira.

De nieuwe versie, geregisseerd door Edson Braga, werd uitgezonden tussen 29 september 1980 en 25 april 1981. Alexandre Raymundo werd gekozen om Zezé te spelen.

Na het succes van de eerste editie besloot Band een nieuwe versie te maken van Mijn limoen-sinaasappelboom Deze bewerking is geschreven door Ana Maria Moretszohn, Maria Cláudia Oliveira, Dayse Chaves, Izabel de Oliveira en Vera Villar, met regie van Antônio Moura Matos en Henrique Martins.

In deze versie spelen acteurs als Regiane Alves (die Lili speelt), Rodrigo Lombardi (die Henrique speelt) en Fernando Pavão (die Raul speelt).

Wie was José Mauro de Vasconcelos?

José Mauro de Vasconcelos werd geboren in een buitenwijk van Rio de Janeiro (in Bangu) op 26 februari 1920. Op 22-jarige leeftijd, begiftigd met een enorme creativiteit en literaire geest, begon hij zijn literaire carrière met het boek Banana Brava Omdat hij zich niet volledig aan de literatuur kon wijden, werkte hij als ober, boksleraar en arbeider.

Hij had een vruchtbaar literair leven, zijn boeken werden talloze malen herwerkt, in het buitenland vertaald en sommige werden bewerkt voor audiovisuele doeleinden. In 1968 publiceerde hij zijn grootste publieke en kritische succes: Meu Pé de Laranja Lima.

Over zijn creatieve routine zei José Mauro:

"Als het verhaal helemaal in de verbeelding klaar is, dan begin ik met schrijven. Ik werk pas als ik de indruk heb dat de roman door elke porie van het lichaam naar buiten komt. Dan gaat het allemaal op volle toeren."

Behalve als schrijver werkte José Mauro ook als acteur (hij ontving zelfs de Saci Award voor Beste Acteur en Beste Bijrol). Hij stierf op 24 juli 1984, op 64-jarige leeftijd, in de stad São Paulo.