Michelangelo's David: een analyse van het werk

Uit de handen van een van de grootste kunstgenieën aller tijden komt Michelangelo's David (1502-1504), een glorieus beeld in massief marmer van meer dan 4 meter hoog in lichaamslengte, en meer dan 5 met inbegrip van de basis.

De David, die in 1501 in opdracht van de kunstenaar werd gemaakt, is een van de symbolen van de Renaissance en is momenteel te bewonderen in de Galleria dell'Accademia in Florence, Italië.

Michelangelo's David

Analyse van het werk

David zonder Goliath

Het beeld verwijst naar het bijbelse verhaal van David en Goliath, waarin de reusachtige en arrogante Goliath (een Filistijnse soldaat) wordt verslagen door David (nog maar een jongen) die zo de Israëlieten helpt de strijd tegen de Filistijnen te winnen.

Vele malen eerder is dit verhaal op verschillende manieren weergegeven, maar Michelangelo verschilt van eerdere voorstellingen door te kiezen voor een David zonder Goliath, en vooral door geen zegevierende David weer te geven.

In plaats van wat gebruikelijk was, verschijnt David hier alleen en in de aanloop naar de strijd. Hij loopt naakt de grond op waar Goliath hem opwacht, en draagt alleen op zijn linkerschouder de slinger waarmee hij de steen zal werpen die Goliath zal doden.

Invloeden en kenmerken

Michelangelo's affiniteit en voorkeur voor klassieke beeldhouwkunst is heel duidelijk in dit werk. De klassieke invloed is zichtbaar in de benadering van het werk van het Griekse kouros schema. En ook in het feit dat de kunstenaar kiest voor het beeldhouwen van een gespierd lichaam in tegenstelling tot bijvoorbeeld de magere lichamen van Donatello's adolescente figuren.

Hoewel het werk enige beweging uitdrukt, is het vooral een beeldhouwwerk dat een "actie in suspensie" presenteert. De hele anatomie van David drukt spanning, vrees, maar ook stoutmoedigheid en trots uit. De aderen zijn verwijd, het voorhoofd is gefronst en de blik is fel maar voorzichtig.

Detail van de verwijde aders van de rechterhand

Ook hier is er een intense psychologische dimensie, zoals in alle werken van Michelangelo. Het beeld lijkt een nogal rusteloos innerlijk leven te leiden, ondanks de schijnbare uiterlijke drukte en passiviteit.

Het is een dualiteit die wellicht de dualiteit tussen lichaam en ziel weerspiegelt die de kunstenaar zijn hele leven heeft gekweld. Want hoewel hij het menselijk lichaam bewonderde en beschouwde als een perfecte goddelijke uitdrukking (en die hij tot de belangrijkste en primordiale noemer van zijn werk maakte), beschouwde Michelangelo het ook als een gevangenis van de ziel.

Maar het was een nobele en mooie gevangenis, die als inspiratie diende voor al zijn creaties. Zie de woorden van Giorgio Vasari (1511-1574, schilder, architect en biograaf van verschillende Italiaanse renaissancekunstenaars) over Michelangelo:

"Het idee van deze buitengewone man was om alles te componeren volgens het menselijk lichaam en zijn perfecte verhoudingen, in de wonderbaarlijke verscheidenheid van zijn houdingen en bovendien in het hele spel van hartstochtelijke bewegingen en verrukkingen van de ziel."

Detail van het hoofd

Op dezelfde manier waren de stenen blokken (analoog aan het menselijk lichaam) ook gevangenissen voor de figuren die erin leefden en die Michelangelo door middel van beeldhouwtechniek bevrijdde.

Met dit werk gaat Michelangelo uit van het totale naakt, iets wat voor de kunstenaar van fundamenteel belang was, omdat alleen in het naakt het lichaam naar behoren kon worden gewaardeerd als Gods opperste meesterwerk. Ook hier blijkt de totale beheersing van de anatomische weergave door de kunstenaar.

Leer meer over andere werken van Michelangelo.

Curiosa

De rechterhand van het beeld is enigszins onevenredig ten opzichte van de rest van het lichaam (groter dan de linker). Dit moet met opzet zijn geweest en een manier om de andere naam waaronder David ook bekend stond te eren: manu fortis (sterk van hand).

In 1527 werd het beeld voor het eerst gewelddadig aangevallen toen er tijdens een politiek protest stenen naar het beeld werden gegooid, waardoor de linkerarm in drie stukken brak. De arm is gerestaureerd, maar de breuken waar hij afbrak zijn nog zichtbaar.

In 1991 slaagde een Italiaanse kunstenaar met de naam Piero Cannata erin met een kleine hamer binnen te dringen en sloeg de tweede teen van de linkervoet van het beeld kapot. Op dat moment werd het werk voor verdere schade behoed omdat museumbezoekers die Piero Cannata begeleidden tussenbeide kwamen en hem immobiliseerden tot de politie arriveerde.

In de jaren voorafgaand aan de voltooiing van het werk werd lange tijd getracht het beeld te realiseren, dat toen bestemd was om een van de steunberen van de voorgevel van de kathedraal van Santa Maria del Fiore in Florence te versieren, waardoor het vele meters boven de grond zou komen te staan.

De opdracht werd doorgegeven aan twee andere kunstenaars (Agostino di Duccio en Antonio Rossellino), die niet in staat bleken het werk af te maken. Maar in 1501 keerde Michelangelo vanuit Rome terug naar Florence, naar verluidt aangetrokken door het idee het monumentale beeld te realiseren.

Het beeld werd dus gemaakt uit één blok marmer dat eerder door twee kunstenaars was afgewezen en 40 jaar op Michelangelo's geniale hand had gewacht.

Michelangelo voltooide het werk in twee jaar, maar het beeld dat oorspronkelijk bedoeld was voor de kathedraal werd uiteindelijk geplaatst voor het Palazzo Vecchio, kijkend naar Rome (later vervangen door een moderne kopie). Dit werd uiteindelijk een symbool voor de stad van de overwinning van de democratie op de Medici macht.

Replica van Michelangelo's David voor het Palazzo Vecchio, Florence

De verandering van locatie was het gevolg van de positieve en enthousiaste ontvangst van het beeld, en nadat het voltooid was, besliste een voor dit doel opgerichte commissie (met namen als Leonardo da Vinci en Boticelli) over de definitieve bestemming ervan.

Momenteel ontvangt het werk meer dan 8 miljoen bezoekers per jaar, wat niet gunstig is geweest voor het behoud van het beeld, omdat alleen al de voetstappen van de bezoekers die door het museum lopen om het te ontmoeten, kleine aardbevingen veroorzaken die het marmer hebben beschadigd.

Dit leidde ertoe dat de Italiaanse regering het eigendom van het werk probeerde op te eisen (een poging om het beeld als een nationale schat te definiëren) tegenover de stad Florence, aan wie het op grond van historische rechten toebehoort, waarbij de zaak voor de rechter werd gebracht.

Maak ook kennis met