Clarice Lispector: 6 poëtische teksten met commentaar

Clarice Lispector (1920-1977) is een van de meest markante vrouwen uit de 20e-eeuwse Braziliaanse literatuur. Ze is ook internationaal bekend, met vertalingen in meer dan tien talen.

Als eigenares van een intiem literair werk vol metaforen is zij een referentie voor zowel lezers als schrijvers van volgende generaties.

De auteur is bekend om haar romans, korte verhalen en kronieken en, hoewel zij geen poëzie heeft gepubliceerd, hebben haar teksten een sterke poëtische lading, waardoor een nalatenschap ontstaat vol lyriek en vragen over het leven en zijn mysteries.

1. Perfectie

Wat mij geruststelt is dat alles wat bestaat, bestaat met absolute precisie. Wat de grootte van een speldenknop heeft, gaat zelfs geen fractie van een millimeter verder dan de grootte van een speldenknop. Alles wat bestaat is van grote exactheid. Het is jammer dat het meeste van wat bestaat met deze exactheid technisch onzichtbaar is voor ons. Ondanks dat de waarheid exact en duidelijk is in zichzelf,Het goede is dat de waarheid tot ons komt als een geheime zin van dingen. We eindigen gissen, verward, naar perfectie.

De korte tekst maakt deel uit van de publicatie De wereld ontdekken (een compilatie van geschriften gepubliceerd in kranten en tijdschriften tussen 1967 en 1973). Hierin presenteert de auteur ons een nogal filosofische gedachte over het "bestaan der dingen".

Clarice trekt een lijn van redenering die de lezer aanzet tot nadenken over wat zichtbaar en onzichtbaar is. En zo kunnen we ons voorstellen dat ze het niet alleen over materialiteit heeft, maar ook over gevoelens en het begrip van de wereld zelf.

2. Een levensadem

Mijn God, geef mij de moed om driehonderdvijfenzestig dagen en nachten te leven, allemaal leeg van Uw aanwezigheid. Geef mij de moed om deze leegte als volheid te beschouwen. Geef mij de moed om Uw nederige minnaar te zijn, verstrengeld met U in extase. Geef mij de moed om tot deze enorme leegte te spreken en als antwoord de voedende en wiegende moederliefde te ontvangen. Geef mij de moed om U lief te hebben, zonderHaat Uw vergrijpen aan mijn ziel en lichaam. Laat de eenzaamheid mij niet vernietigen. Laat mijn eenzaamheid mij gezelschap houden. Laat mij de moed hebben mijzelf onder ogen te zien. Laat mij weten hoe ik met niets kan zijn en mij toch vol van alles kan voelen. Ontvang in Uw armen mijn zonde van het denken. (...)

Een levensadem was Clarice's laatste boek, postuum gepubliceerd in 1977.

Deze informatie kan ons aanwijzingen geven over haar beweegredenen om dergelijke gedachten te schrijven die in dit fragment van het werk aanwezig zijn. Vanaf 1974, toen het boek begon te schrijven, was de schrijfster namelijk ernstig ziek en overleed zij in 1977.

In deze korte tekst zien we een mens die zijn eindigheid begrijpt, die zichzelf ziet als menselijk en leeg. Toch roept hij het goddelijke aan om hem te midden van de eenzaamheid volledigheid te geven.

Hier kunnen we ook een parallel trekken tussen de begrippen "eenzaamheid" en "eenzaamheid". Het eerste is het angstige gevoel alleen te zijn in de wereld, terwijl eenzaamheid wordt ervaren als plezier in het eigen gezelschap, de vervulling van zichzelf.

3. Niet begrijpen

Niet begrijpen is zo groot dat het elk begrip te boven gaat. Begrijpen is altijd beperkt. Maar niet begrijpen kan geen grenzen hebben. Ik voel me veel completer als ik niet begrijp. Niet begrijpen, zoals ik spreek, is een geschenk.

Niet te begrijpen, maar niet als een simpele geest. Het is goed om intelligent te zijn en niet te begrijpen. Het is een vreemde zegen, zoals het hebben van waanzin zonder gek te zijn. Het is een zachtmoedige desinteresse, het is de zoetheid van domheid. Alleen komt van tijd tot tijd de onrust: ik wil een beetje begrijpen. Niet te veel: maar tenminste begrijpen dat ik het niet begrijp.

De tekst is aanwezig in de publicatie De wereld ontdekken en brengt een reflectie op het begrip van de wereld en het vermogen van de auteur (en alle lezers) om de geheimen rond het menselijk bestaan te begrijpen.

Wij kunnen deze overwegingen van Clarice in verband brengen met de beroemde zin "Ik weet alleen dat ik niets weet", toegeschreven aan de Griekse filosoof Socrates, waarin onwetendheid wordt gewaardeerd als een gebaar van intellectuele eenvoud.

4. De geboorte van het plezier

Het plezier dat geboren wordt doet zo'n pijn in de borst dat men liever de gewende pijn voelt dan het ongewone plezier. Ware vreugde heeft geen mogelijke verklaring, geen mogelijkheid om begrepen te worden - en voelt als het begin van een onherstelbare ondergang. Deze totale versmelting is ondraaglijk goed - alsof de dood ons grootste en laatste goed zou zijn, alleen is het niet de dood, maar het onmetelijke leven dat komt totom op de grootsheid van de dood te lijken.

Men moet zich beetje bij beetje laten overspoelen door vreugde - want het is leven dat geboren wordt. En wie de kracht niet heeft, laat hem eerst elke zenuw bedekken met een beschermende film, met een film van de dood om het leven te kunnen verdragen. Deze film kan bestaan uit elke beschermende formele handeling, elk stilzwijgen of enkele betekenisloze woorden. Want plezier is niet om mee te spelen - het is ons.

Dit is een andere tekst die aanwezig is in De wereld ontdekken .

Clarice onthulde niet graag veel over haar persoonlijke leven en hield zich in interviews op de achtergrond, maar toen ze krantenkronieken schreef, onthulde ze een groot deel van zichzelf, haar gevoelens, emoties en overpeinzingen.

Op De geboorte van plezier We kunnen zien hoe de schrijver het begrip genot (vanuit het perspectief van de erotiek) heeft geassimileerd, door het te begrijpen als een "kleine dood", een venster om naar het goddelijke te kijken.

5. Horen bij

Een vriend van mij, een arts, verzekerde mij dat het kind vanaf de wieg de omgeving aanvoelt, het kind wil: in hem is de mens, in de wieg zelf, al begonnen.

Ik weet zeker dat in de wieg mijn eerste verlangen was om erbij te horen. Om redenen die er hier niet toe doen, moet ik op de een of andere manier het gevoel hebben gehad dat ik nergens en bij niemand bij hoorde. Ik was geboren voor niets.

Als ik deze menselijke honger in de wieg heb ervaren, blijft ze me mijn hele leven vergezellen, als ware het een lotsbestemming, tot op het punt dat mijn hart samentrekt van afgunst en verlangen als ik een non zie: zij is van God.

Juist omdat de honger om mezelf aan iets of iemand te geven zo sterk in mij is, ben ik nogal panisch geworden: ik ben bang om te laten zien hoeveel ik nodig heb en hoe arm ik ben. Ja, dat ben ik, heel arm. Ik heb maar één lichaam en één ziel. En ik heb meer nodig dan dat.

In de loop der tijd, vooral de laatste jaren, ben ik de manier van mensen zijn kwijtgeraakt. Ik weet niet meer hoe het is. En een heel nieuw soort "eenzaamheid van er niet bij horen" begon me te overvallen als klimop op een muur.

Als mijn oudste verlangen is om erbij te horen, waarom ben ik dan nooit lid geweest van clubs of verenigingen? Omdat dat niet is wat ik erbij horen noem. Wat ik zou willen, en ik kan het niet, is bijvoorbeeld dat ik al het goede dat uit mijzelf komt zou kunnen geven aan waar ik bij hoor. Zelfs mijn vreugde, hoe eenzaam die soms is. En een eenzame vreugde kan zielig worden.

Het is alsof je een cadeau helemaal ingepakt in cadeaupapier in je handen houdt - en niemand hebt om te zeggen: hier, het is van jou, maak het open! Omdat ik mezelf niet in zielige situaties wil zien en, door een soort terughoudendheid, de toon van tragedie wil vermijden, pak ik mijn gevoelens zelden in met cadeaupapier.

Erbij horen komt niet alleen doordat ik zwak ben en me bij iets of iemand moet aansluiten die sterker is. Vaak komt het intense verlangen om erbij te horen in mij voort uit mijn eigen kracht - ik wil erbij horen zodat mijn kracht niet nutteloos is en een persoon of een ding versterkt.

Ik kan me bijna voorstellen hoe ik in de wieg lag, ik kan bijna het vage en toch dwingende gevoel in me opnemen dat ik erbij moest horen. Om redenen die noch mijn moeder noch mijn vader konden beheersen, werd ik geboren en bleef ik slechts: geboren.

Het leven liet me van tijd tot tijd erbij horen, als om me de maat te geven van wat ik verlies door er niet bij te horen. En toen wist ik: erbij horen is leven.

De kroniek Horen bij werd gepubliceerd in een krant in 1968. Hierin gaat de schrijver in op verlating, hulpeloosheid en de angst die ons allen eigen is.

Clarice wordt juist geprezen omdat ze erin slaagt overwegingen over het leven die, hoewel onverklaarbaar en raadselachtig, voor de meesten van ons bekend zijn omdat ze deel uitmaken van de menselijke conditie, te interpreteren en in woorden weer te geven.

Dus, door te zeggen dat ze er bij wil horen, vertelt de auteur ons in werkelijkheid over een erbij horen van het zelf en hoe de pure daad van het leven al de notie van simpelweg "zijn" met zich meebrengt.

6. Geef me je hand.

Geef me je hand: ik zal je nu vertellen hoe ik het onuitsprekelijke ben binnengetreden dat altijd mijn blinde en geheime zoektocht is geweest. Hoe ik datgene ben binnengetreden wat bestaat tussen het getal één en het getal twee, hoe ik de lijn van mysterie en vuur zag, en die een heimelijke lijn is. Tussen twee muzieknoten zit een noot, tussen twee feiten zit een feit, tussen twee zandkorrels hoe dicht ze ook bij elkaar liggen zit een gat vanruimte, is er een gevoel dat tussen gevoel staat - in de kieren van de oermaterie is de lijn van mysterie en vuur die de ademhaling van de wereld is, en de voortdurende ademhaling van de wereld is wat wij horen en stilte noemen.

De tekst maakt deel uit van de roman Passie volgens G.H. (1964), beschouwd als een van Clarice's belangrijkste werken.

Ook hier neemt de schrijfster ons bij de hand in een stroom van filosofische gedachten, die overigens al haar geschriften doortrekt. Wat wordt neergezet is een poging tot vertaling van de stilte en dat wat niet gezegd kan worden, vanwege het enorme mysterie ervan.