De geschiedenis van de dans door de tijd heen

Dans is een expressieve taal die lichaamsbewegingen gebruikt als instrument voor artistieke uitwerking en communicatie. Het is ook een middel tot vermaak en, vaak, tot sociale interactie.

Net als andere kunstuitingen kan dans in sommige gevallen de culturele waarden van een bepaald volk overbrengen en in gebaren een enorm scala aan emoties en gevoelens vertalen.

Primitieve dans (in de prehistorie)

De oorsprong van de dans vond plaats in primitieve beschavingen. We kunnen ervan uitgaan dat gebarentaal een van de eerste vormen van communicatie tussen mensen was, die zelfs vóór de spraak verscheen.

Als aanwijzing voor het begin van de dans kunnen we de grotschilderingen bekijken die deze beschavingen ons nalieten, waarop soms groepen dansende mensen te zien zijn.

Grotschildering met dansende groepen mensen

Aangenomen wordt dat deze manifestatie samen met de eerste muzikale uitingen is ontstaan, omdat, hoewel de een los van de ander kan bestaan, het talen zijn die elkaar ondersteunen.

Zo begonnen prehistorische mannen en vrouwen, gestimuleerd door natuurgeluiden, klappen, het kloppen van het hart en andere geluiden, hun lichaam te bewegen voor communicatieve en spirituele doeleinden.

Millenaire dansen (in de oudheid)

Voordat het christendom zich als grootste macht in de westerse wereld vestigde en de dans als profaan veroordeelde, werd deze uitdrukking door de volkeren van de oudheid juist als heilig beschouwd.

In de Mesopotamische, Indiase, Egyptische en Griekse beschavingen werd dans beschouwd als een manier om goddelijkheden te vieren, voornamelijk uitgevoerd in rituelen.

Schilderijen met dansscènes zijn gevonden op zowel Griekse als Egyptische artefacten.

Egyptisch schilderij dat een vrouw voorstelt in een acrobatische houding die een dans suggereert

Dans in de Middeleeuwen (tussen de 5e en 15e eeuw)

De Middeleeuwen was een periode waarin de katholieke kerk de regels van de samenleving dicteerde. Er was een sterk moraliserende zin en dans, door het gebruik van het lichaam, werd gezien als een profane uiting, verwant aan de heidense en ketterse cultuur.

De boeren bleven echter dansen op volksfeesten, meestal in groepen.

Zelfs in kastelen werd bij feesten gedanst, waaruit later hofdansen zouden ontstaan.

De huwelijksdans (1566), door Pieter Bruegel de Oude

Dans in de Renaissance (tussen de 16e en 17e eeuw)

Het was in de Renaissance dat de dans artistiek meer op de voorgrond trad. Deze taal, die voorheen werd verworpen en als ketters werd gezien, kreeg ruimte bij de adel en begon te worden geconfigureerd als een symbool van status sociaal.

Zo ontstonden dansprofessionals en een grotere systematisering van deze expressie, met groepen geleerden die zich toelegden op het creëren van gestandaardiseerde gebaren en bewegingen. Op dat moment ontstond het ballet.

Genaamd balleto In Italië won deze manier van dansen andere gebieden en werd in de 16e eeuw benadrukt in Frankrijk.

In deze context omvatte dans ook andere talen, zoals zang, poëzie en orkest.

In de volgende eeuw verlaat de dans de balzalen en begint zich te presenteren op podia, wanneer dansshows verschijnen.

Het was op Frans grondgebied dat deze dans echt van de grond kwam, vooral aan het hof van koning Lodewijk XIV. De vorst raakte intens betrokken bij het ballet en werd zelf danser.

Zijn bijnaam "Sun-King" ontstond na een optreden in de Ballet de la Nuit Hij droeg een zeer flitsende en glimmende outfit die de koningsster voorstelde.

Voorstelling van de Franse koning Lodewijk XIV dansend op de Ballet de la Nuit in een zonnekostuum, wat hem de bijnaam "Zonnekoning" opleverde.

Dans in de Romantiek (eind 18e en 19e eeuw)

De romantische periode, die aan het einde van de 18e eeuw aanbrak, was zeer vruchtbaar voor de klassieke dans in Europa, meer bepaald voor het ballet. In die periode werd dit type dans geconsolideerd en werd het een van de meest representatieve artistieke uitingen van die periode, waarin het sentimentalisme, de idealisering en de neiging tot "ontsnappen aan de werkelijkheid", typerend voor de romantici, werden overgedragen.

De kostuums in deze shows dragen ook bij aan de "zoete" sfeer van de romantische balletten, met dansers in kuitlange tule rokken, hoge sportschoenen en in coiffures opgestoken haar.

Een van de shows die toen opviel was Giselle (of Les Willis ), voor het eerst opgevoerd in 1840 door de Nationale Opera van Parijs.

De dans vertelt het verhaal van Giselle, een boerenmeisje dat verliefd wordt op een man en teleurgesteld is wanneer ze ontdekt dat hij al verloofd was. Bovendien is er een sterke aanwezigheid van geesten van jonge maagdelijke vrouwen die stierven zonder te trouwen.

Dit was het eerste ballet dat werd opgevoerd met alle dansers op spitzen, gebruikt om de sensatie van zweven op het podium te geven. Bekijk de voorstelling door Giselle door de Russische danseres Natalia Osipova in het Royal Opera House.

Het is ook belangrijk op te merken dat in andere delen van de wereld verschillende manifestaties van dans voorkwamen.

In Brazilië bijvoorbeeld was in het midden van de 19e eeuw samba, dans en muziek met een sterke Afrikaanse invloed, in opkomst onder de tot slaaf gemaakte zwarte bevolking.

Moderne dans (eerste helft van de 20e eeuw)

In de eerste helft van de 20e eeuw, toen de moderne kunst opkwam en een nieuwe kijk gaf op artistieke creatie in het algemeen, kwam ook de moderne dans op in de VS en Europa.

Zo kunnen we de moderne dans een geheel van uitdrukkingen noemen die probeerden te breken met de starheid van de klassieke dans. Daartoe werden verschillende technieken uitgewerkt om meer vloeibaarheid en vrijheid in het gebaar te brengen, waarbij diepgaande menselijke rusteloosheid en emoties werden onderzocht.

Hoewel het scala aan mogelijkheden in de moderne dans groot is, zijn enkele kenmerken terugkerend. Zo is er het gebruik van het lichaamscentrum als as, dat wil zeggen het bewegen van de romp in draaiingen en ontkoppelingen. Ook is er de verkenning van vallende bewegingen, hurkend of liggend, die tot dan toe niet gebruikt werd.

Veel mensen waren verantwoordelijk voor deze nieuwe manier van dans creëren en waarderen, een van hen was de Amerikaanse Isadora Duncan (1877-1927), die wordt beschouwd als de voorloper van de moderne dans.

Isadora Duncan treedt op in de jaren 1920. Credits: Getty Images

Isadora revolutioneerde de bewegingskunst door meer flexibele en emotionele gebaren in te voeren. Ze liet ook de stijve kostuums van het klassieke ballet achter zich en investeerde in lichte, fladderende kleding en de vrijheid van blote voeten.

Vandaag is het mogelijk haar nalatenschap te waarderen door dansers die choreografieën van Isadora interpreteren, zoals de Spaanse Tamara Rojo bij de solo Five Waltzes van Brahms in the Manner of Isadora Duncan.

Hedendaagse dans (midden 20e eeuw tot heden)

De dans die tegenwoordig wordt uitgevoerd, wordt hedendaagse dans genoemd. Net als andere uitingen van hedendaagse kunst, brengt de hedendaagse dans verschillende referenties en inspiraties met zich mee, die rond de jaren 60 zijn ontstaan.

De oorsprong van de hedendaagse dans lijkt in verband te staan met gebarenonderzoek door Noord-Amerikaanse kunstenaars van de Judson Dance Theater Het collectief van dansers, beeldend kunstenaars en muzikanten vernieuwde de New Yorkse dansscene en beïnvloedde de danstaal die zou volgen.

De danseres Yvonne Rainer op een foto uit 1963 tijdens repetities in het Judson Dance Theater Credits: Al Giese

Hoewel er niet slechts één manier is om het te ontwikkelen, is het in Brazilië gebruikelijk om voor deze taal enkele technieken te gebruiken zoals vloerwerk (Bij deze methode worden bewegingen onderzocht in een laag vlak, met de vloer als steun.

Het belangrijkste is echter dat hedendaagse dans kan worden opgevat als een expressie die streeft naar een lichamelijk geweten, die zorgt voor vragen die verder gaan dan de technische aspecten en die creativiteit en improvisatie waardeert.

Een veelgeprezen Braziliaanse danseres en choreografe, ook internationaal, is Deborah Colker. Zij richtte Cia de Dança Deborah Colker op, die in 1994 haar eerste presentatie gaf. De bewegingen die Deborah voorstelt zijn opzwepend, en in sommige choreografieën tarten ze de zwaartekracht, waarbij ze werkt aan evenwicht en teamvertrouwen.

Een ander Braziliaans hedendaags dansgezelschap met grote bekendheid is het Corpo Groep De groep, die in 1975 werd opgericht in Minas Gerais, voert een zorgvuldige choreografie uit in combinatie met muziek, meestal Braziliaanse populaire muziek.

In de show Draai gepresenteerd in 2017 door het bedrijf, werd de soundtrack gecomponeerd door de band Metá Metá Vandaar de naam "gira", die zowel verwijst naar lichamelijke beweging als naar de rituele gebeurtenis van Afrikaanse oorsprong.

Bekijk een verslag van Canal Curta met fragmenten en uitleg over de context van de show.