9 werken van Michelangelo die al zijn genialiteit tonen

Michelangelo was een van de grote genieën van de Italiaanse Renaissance, en tot op de dag van vandaag leeft zijn naam voort als een van de grootste en belangrijkste kunstenaars aller tijden. Hier bekijken we 9 van zijn belangrijkste werken.

1. Trap Madonna

Madonna van de trap - 55.5 × 40 cm - Casa Buonarroti, Florence

De Madonna van de Trap is een marmeren bas-reliëf gesneden tussen 1490 en 1492. Het werk werd voltooid voordat Michelangelo 17 was en terwijl hij nog studeerde in de tuinen van de Medici in Florence bij Bertolo di Giovanni.

Dit bas-reliëf toont de Maagd zittend op een trap die haar slapende zoon vasthoudt en bedekt met een mantel.

Trappen completeren de rest van de achtergrond en bovenaan deze trap zien we twee kinderen (putti) spelen, terwijl een derde op de leuning ligt.

Een vierde kind staat achter de Maagd en zal het liggende kind helpen een laken te spannen (verwijzend naar de lijkwade van Christus' lijdensweg) dat zij beiden vasthouden.

In dit werk valt de klassieke, hellenistische, Romeinse erfenis op, en daarin vinden we het idee van ataraxia (een begrip uit de epicuristische filosofie) dat bestaat uit de afwezigheid van rusteloosheid van de geest.

Het verschil tussen dit concept en apathie is dat er bij ataraxie geen sprake is van ontkenning of uitschakeling van gevoelens, maar dat het geluk wordt bevorderd door te proberen de kracht te vinden om pijn en moeilijkheden te overwinnen.

Zo is de Maagd onbewogen bij de overdenking van het toekomstige offer van haar zoon, niet omdat zij niet lijdt, maar omdat zij manieren moet vinden om deze pijn stoïcijns te overwinnen.

Om dit bas-reliëf te maken, maakte Michelangelo gebruik van een techniek van Donatello (1386 - 1466, Italiaanse Renaissance beeldhouwer), de "sticiatto" (platgeslagen).

2. centauromachia

Centauromachia - 84,5 × 90,5 cm - Casa Buonarroti, Florence

Centauromachia (Strijd der Centauren), gerealiseerd naar het voorbeeld van de Madonna van de Trap, is een marmeren reliëf uitgevoerd rond 1492, toen Michelangelo nog studeerde in de tuinen van de Medici.

Het toont de strijd tussen de Centauren en de Lapiden, toen tijdens het huwelijk van de prinses Hippodamia en Pyrhitoo (koning van de Lapiden) een van de Centauren probeerde de prinses te ontvoeren, wat leidde tot de strijd tussen de partijen.

De lichamen zijn vervormd en verward, waardoor het moeilijk is te onderscheiden wie wie is. Sommigen zijn verstrikt in anderen, sommigen liggen verslagen op de grond, allemaal geven ze de urgentie en wanhoop van een gevecht weer.

Met dit werk gaat de jonge Michelangelo al uit van zijn obsessie met het naakt, want voor hem was de menselijke schoonheid een uitdrukking van het goddelijke en daarom is het aanschouwen van een werk dat die schoonheid door middel van naaktheid weergeeft, het aanschouwen van de voortreffelijkheid van God.

Dit reliëf is met opzet onaf, iets wat kenmerkend is voor het werk van Michelangelo, die de onvolledigheid dus als een esthetische categorie opvat, het "non finito".

Hier zijn alleen delen van de lichamen (meestal de rompen van de figuren) bewerkt en gepolijst, terwijl de hoofden en voeten onvolledig zijn.

3. pietà

Pietà - 1.74 m x 1.95 m - Basilica di San Pietro, Vaticaanstad

Door de impact van de dood van Lorenzo de' Medici in 1492, verliet Michelangelo Florence voor Venetië en later Bologna. Pas in 1495 keerde hij terug naar Florence, maar hij ging meteen door naar Rome.

En het was in Rome dat de Franse kardinaal Jean Bilhères de Lagraulas de kunstenaar in 1497 opdracht gaf een marmeren Pietà te maken voor de Basilica di San Pietro in het Vaticaan.

De Pietà van Michelangelo is een marmeren beeldhouwwerk dat tussen de jaren 1498 en 1499 werd uitgevoerd.

Hier breekt Michelangelo met het conventionele en besluit de Maagd jonger voor te stellen dan haar zoon. Ongelooflijk mooi houdt zij Christus dood op haar benen.

Beide figuren stralen sereniteit uit, en de berustende Maagd kijkt naar het levenloze lichaam van haar zoon. Het lichaam van Christus is anatomisch perfect, en de draperie is tot in de puntjes uitgewerkt.

In tegenstelling tot de "non finito" is dit beeld de "finito" bij uitstek. Het hele werk is uitzonderlijk gepolijst en afgewerkt, en daarmee bereikte Michelangelo misschien wel de ware perfectie.

De kunstenaar was zo trots op dit beeld dat hij zijn handtekening (dit is het enige door Michelangelo gesigneerde marmer) kerfde op het lint dat de borst van de maagd scheidt met de woorden: "Michael Angelus Bonarotus Floren. faciebat".

Bekijk alles over de Pietà sculptuur.

4. David

David - Galleria dell'Accademia, Florence

In 1501 keerde Michelangelo terug naar Florence en daaruit ontstond de David, een marmeren beeld van ruim 4 meter, gemaakt tussen 1502 en 1504.

Hier is de voorstelling van David gemaakt vóór de confrontatie met Goliath, en dus vernieuwt Michelangelo door de figuur niet zegevierend weer te geven, maar vol woede en bereidheid om de confrontatie met zijn onderdrukker aan te gaan.

Davi is een fascinerend voorbeeld van de drijvende kracht achter het werk van deze kunstenaar, zowel in de keuze voor het volle naakt als in de innerlijke turbulentie die de figuur laat ontvouwen.

Dit beeld werd een symbool voor de stad Florence van de triomf van de democratie tegen de Medici macht.

Zie Davi's meer gedetailleerde analyse van het werk.

5 Tondo Doni

Michelangelo en Leonardo da Vinci waren de twee grootste en meest expressieve namen uit de Italiaanse Renaissance. Zelfs vandaag de dag inspireren en wekken hun werken bewondering, maar tijdens hun leven en als tijdgenoten waren de twee het nooit eens en botsten ze verschillende keren.

Tondo Doni - 120 cm -

Galleria degli Uffizi, Florence

Een van de belangrijkste redenen voor de botsing tussen de kunstenaars was Michelangelo's uitgesproken afkeer van de schilderkunst, vooral van olieverfschilderijen, die hij alleen geschikt achtte voor vrouwen.

Voor hem was de ware kunst de beeldhouwkunst, want alleen door fysieke kracht kon uitmuntendheid worden bereikt.

Beeldhouwen was mannelijk, liet geen fouten toe, geen revisies, in tegenstelling tot olieverfschilderen, de voorkeurstechniek van Leonardo, waarbij het schilderij in lagen kon worden uitgevoerd en constante correcties mogelijk waren.

Voor Michelangelo kwam in de schilderkunst alleen de frescotechniek in de buurt van het primaat van de beeldhouwkunst, want omdat het een techniek was die op een verse ondergrond werd uitgevoerd, vereiste zij precisie en snelheid, waarbij geen ruimte was voor fouten of correcties.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij in een van de weinige werken van beweegbare schilderkunst die aan de kunstenaar worden toegeschreven, de Tondo Doni, de techniek van tempera op paneel in "tondo" (cirkel) gebruikt.

Dit werk is gemaakt tussen 1503 en 1504. Het stelt een onconventionele heilige familie voor.

Enerzijds lijkt de linkerhand van de Maagd te proberen het geslacht van haar zoon te grijpen, anderzijds staan rond de familie op de voorgrond verschillende naakte figuren.

Deze figuren, de "Ignudi", adolescenten hier, zullen later opnieuw worden weergegeven in een ander werk van Michelangelo (op het plafond van de Sixtijnse Kapel), maar dan met een meer volwassen uiterlijk.

6. fresco's uit de Sixtijnse Kapel.

Sixtijnse Kapel

In 1508 begon Michelangelo aan een van zijn meest opmerkelijke werken op verzoek van paus Julius II, die hem jaren eerder naar Rome had geroepen om zijn graftombe te ontwerpen en te realiseren.

Michelangelo, die zijn minachting voor de schilderkunst kende, accepteerde het werk tegen zijn zin en schreef tijdens het werk verschillende brieven waarin hij zijn ongenoegen liet blijken.

De fresco's in de Sixtijnse Kapel zijn echter een indrukwekkend staaltje dat de wereld ook vandaag nog verblindt en imponeert.

Het plafond

Plafond van de Sixtijnse Kapel - 40 m x 14 m - Vaticaanstad

Van 1508 tot 1512 schilderde Michelangelo het plafond van de Kapel. Dit was een intensief werk waarbij hij de techniek van zowel "buon fresco" als tekenen onder de knie kreeg.

Voor deze techniek moet nat pleisterwerk worden geschilderd, wat betekent dat het proces snel moet verlopen en er geen correcties of overschilderingen kunnen plaatsvinden.

Het is dan ook indrukwekkend voor te stellen dat de kunstenaar 4 jaar lang liggend kolossale en kleurrijke figuren schilderde, een ruimte van ongeveer 40 bij 14 meter, alleen steunend op zijn tekening.

Hij leed onder het druipende product dat zijn gezichtsvermogen aantastte, en onder het isolement en het ongemak van de positie waarin hij werkte. Maar het resultaat van deze opofferingen is een van de grootste prestaties op het gebied van de schilderkunst.

Het plafond is verdeeld in 9 panelen, gescheiden door geschilderde valse architectuur. Deze panelen stellen scènes voor uit het boek Genesis, vanaf het begin van de geschiedenis van de mens tot de komst van Christus, waarbij Christus niet in het plafond is afgebeeld.

Het eerste paneel stelt de scheiding voor tussen licht en duisternis; het tweede toont de schepping van zon, maan en planeten; het derde stelt de scheiding voor tussen de aarde en de zee.

Het vierde vertelt het verhaal van de schepping van Adam; het vijfde is de schepping van Eva; in het zesde zien we de verdrijving van Adam en Eva uit het paradijs.

De zevende stelt het offer van Noach voor, de achtste de universele overstroming en de negende en laatste de dronkenschap van Noach.

Op de zijkanten van de panelen zijn afwisselend 7 profeten (Zacharia, Joël, Jesaja, Ezechiël, Daniël, Jeremia en Jona) en 5 sibillen (Delphische, Eritrese, Cumaanse, Perzische en Libische) afgebeeld.

Op 5 van de 9 plafondpanelen staan de "ignudi", twintig volledig ontdane mannelijke figuren, in sets van 4 per paneel.

In de vier hoeken van het plafond zijn ook de vier grote verlossingen van Israël afgebeeld.

Wat het meest opvalt in deze indrukwekkende compositie van menselijke lichamen omlijst door architectuur en zelfs nepsculpturen die verhalen vertellen, is de expressiviteit, levendigheid en energie die zij overbrengen.

Gespierde, mannelijke (zelfs vrouwelijke), verwrongen en kleurrijke lichamen verspreidden zich door de ruimte in bewegingen die voor de eeuwigheid werden vastgelegd, en die zoveel invloed zouden hebben op trends en kunstenaars die na het maken ervan geboren zouden worden.

Het Laatste Oordeel

Laatste Oordeel - 13,7 m x 12,2 m - Sixtijnse Kapel, Vaticaan

In 1536, meer dan twintig jaar nadat het plafond was voltooid, keerde Michelangelo terug naar de Sixtijnse Kapel, ditmaal om de altaarwand te schilderen.

Zoals de naam doet vermoeden, wordt hier het Laatste Oordeel uitgebeeld, in een picturale compositie van ongeveer 400 lichamen die oorspronkelijk allemaal naakt waren geschilderd, waaronder de Maagd en Christus.

Dit feit leidde jarenlang tot een grote controverse, die eindigde met de bedekking van de intieme delen van de figuren door een andere schilder, terwijl Michelangelo nog leefde.

Michelangelo schilderde dit werk van opnieuw kolossale proporties, al meer dan zestig jaar oud.

Misschien daardoor, of door de ontgoocheling en turbulente passies die hem teisterden, of misschien ook door alles en de historische context, is dit werk zo anders dan de plafondfresco's.

In het midden staat de figuur van Christus als de verschrikkelijke rechter die de compositie domineert.

Aan zijn voeten houdt de heilige Bartholomeus met zijn linkerhand zijn eigen huid vast, gevild tijdens zijn martelaarschap, en op het gezicht van deze gevallen en gerimpelde huid schilderde Michelangelo zijn eigen gelaatstrekken.

Aan Christus' zijde verbergt de Maagd het gezicht van haar zoon, en lijkt te weigeren toe te kijken hoe de veroordeelde zielen in de hel worden geworpen.

Zie de meer gedetailleerde analyse van de fresco's van de Sixtijnse Kapel.

Graf van Julius II

Graf van Julius II - San Pietro in Vincoli, Rome

In 1505 werd Michelangelo naar Rome geroepen door paus Julius II, die hem opdracht gaf voor zijn graf. Aanvankelijk had hij een groot mausoleum voor ogen, wat de kunstenaar zeer beviel.

Maar naast de grootsheid van de onderneming besloot de paus, met een wispelturige persoonlijkheid, dat hij in de Sixtijnse Kapel begraven wilde worden.

Voor dit eerste moest de kapel verschillende malen worden bijgewerkt, waaronder het schilderen van het plafond en het altaar, vandaar dat Michelangelo eerst "verplicht" was de eerder genoemde fresco's in de Sixtijnse Kapel te schilderen, zoals we al gezien hebben.

Maar het oorspronkelijke project voor de graftombe van de paus zou nog meer wijzigingen en concessies ondergaan. Eerst met de dood van de paus in 1513 werd het project gereduceerd, en daarna nog meer toen Michelangelo's visie botste met de ideeën van de erfgenamen van de paus.

Een derde contract werd opgesteld in 1516, maar het project onderging nog twee wijzigingen in 1526 en vervolgens in 1532. In het laatste besluit werd bepaald dat het grafmonument alleen uit een façade zou bestaan en werd de locatie gewijzigd in de kerk van San Pietro in Vincoli in Rome.

Moses

Graf van Julius II - detail van Mozes

Ondanks alle tegenslagen in verband met deze tombe, en dat er uiteindelijk weinig van de gedroomde conceptie werd uitgevoerd, werkte Michelangelo er drie jaar lang intensief aan.

Zo maakte Michelangelo van 1513 tot 1515 enkele van de meest opvallende werken uit zijn carrière, en één daarvan, de Mozes, is het werk dat vandaag de dag een bezoek opeist van degenen die naar San Pietro reizen om het graf te bekijken.

De Mozes is een van de beelden die in perfectie de Pièta van het Vaticaan evenaart, en samen met andere, zoals de gevangenen of slaven, bedoeld was om de pariëtale tombe te versieren.

In dit beeld vallen de dapperheid en de verschrikkelijke blik van de figuur (Terribilità) op, want net als David bezit hij een intens innerlijk leven, een kracht die de steen waaruit de figuur is gehaald, overstijgt.

Indringend en zijn lange, gedetailleerde baard strelend lijkt Mozes met zijn blik en uitdrukking te verzekeren dat allen die in gebreke blijven gestraft zullen worden, want niets ontsnapt aan de goddelijke toorn.

Gevangenen of slaven

Stervende slaaf en rebellerende slaaf - Louvre, Parijs

Samen met Mozes kwam uit deze arbeidsintensieve periode een serie beelden voort die bekend staan als Gevangenen of Slaven.

Twee van deze werken zijn voltooid, de Stervende Slaaf en de Rebellerende Slaaf, en bevinden zich in het Louvre in Parijs. Deze zouden worden geplaatst op de pilasters van de benedenverdieping.

De sensualiteit van de stervende slaaf en zijn houding van aanvaarding in plaats van verzet in het aangezicht van de dood springen eruit.

Ondertussen lijkt de rebellenslaaf, met ongepolijst gezicht en verwrongen lichaam en in een wankele houding, zich te verzetten tegen de dood, weigert zich te onderwerpen en duwt zich een weg uit de gevangenis.

Gevangenen of slaven - Galleria dell'Accademia, Florence

Uit deze periode stammen nog vier andere werken die het "non finito" verheerlijken. De expressieve kracht is indrukwekkend in deze werken, want we zien hoe de kunstenaar de figuren uit de massieve steenblokken bevrijdde.

En door ze onafgewerkt te laten, functioneren ze uiteindelijk als allegorieën voor een van de thema's die Michelangelo's hele werk en leven begeleidden en kwelden: het lichaam als gevangenis van de ziel.

Hoewel het lichaam, de materie, het mooiste van allemaal was, was het voor hem een gevangenis voor de geest, net zoals de blokken marmer gevangenissen waren voor de figuren die hij met zijn beitel losliet.

Met deze groep van vier beelden zien we hoe deze strijd wordt gevoerd, en hoe pijnlijk deze gevangenschap lijkt te zijn voor de figuren die zich bedekken of kronkelen met het gewicht of het ongemak van deze gebondenheid van de ziel.

Graven van Lorenzo de' Medici en Giuliano de' Medici

Graf van Lorenzo de' Medici - 630 x 420 cm - Medici-kapel, Basiliek van San Lorenzo, Florence

In 1520 werd Michelangelo ingehuurd door Leo X en zijn neef en toekomstig paus Clemens VII, Giulio de' Medici, om in de San Lorenzo in Florence een grafkapel te maken voor de graven van Lorenzo en Giuliano de' Medici.

Aanvankelijk brachten de projecten de kunstenaar in vervoering en hij zorgde er vurig voor dat hij ze allemaal tegelijk kon realiseren. Maar onderweg dienden zich verschillende problemen aan en net als bij de graftombe van Julius II ging ook bij deze projecten wat aanvankelijk was gedroomd onderweg verloren.

Michelangelo's idee was om een gemeenschap te creëren tussen beeldhouwkunst, architectuur en schilderkunst, maar de schilderingen voor de graftombes werden nooit voltooid.

Grafmonument van Giuliano de' Medici - 630 x 420 cm -...

Medici-kapel, Basiliek van San Lorenzo, Florence

Terwijl hij aan de graven van de Medici werkte, brak in Florence een revolutie tegen hen uit en tegen die achtergrond stopte Michelangelo zijn werk en koos hij de kant van de rebellen.

Maar toen de opstand werd neergeslagen, verleende de paus hem gratie op voorwaarde dat hij zijn werk zou hervatten, en zo ging Michelangelo weer aan het werk voor degenen tegen wie hij in opstand was gekomen.

Toen Michelangelo in 1524 Florence voorgoed verliet voor Rome, bleef het werk onvoltooid en werden de door hem gemaakte beelden later door anderen op de juiste plaats in de Medici kapel gezet.

Wat ons tot op heden is overgeleverd zijn twee parietale graven die tegenover elkaar in de kapel zijn geplaatst. Aan de ene kant staat die van Lorenzo, waarin hij is afgebeeld in een passieve, contemplatieve houding, denkend, waardoor de figuur dichter bij de manier komt waarop de echte Lorenzo de' Medici had geleefd.

Aan de andere kant is Giuliano, in zijn tijd een glorieuze soldaat, actief weergegeven, in harnas en begaafd met beweging. Het linkerbeen lijkt de kolossale en krachtige figuur te willen optillen.

Aan de voet van beide liggen twee allegorieën, Nacht en Dag (Graf van Lorenzo de' Medici), Schemering en Dageraad (Graf van Giuliano de' Medici).

Dag en Dageraad zijn de mannelijke figuren en Nacht en Schemering de vrouwelijke figuren, en de gezichten van de mannelijke allegorieën zijn onafgewerkt, ongepolijst.

9. de laatste Piëta's

Pietà - 226 cm, Opera del Duomo Museum, Florence

Michelangelo bereikte de laatste jaren van zijn leven met fysieke kracht en de behoefte om te werken, maar zijn geest droeg talrijke spijt en kwellingen met zich mee.

Want hij kwam tot de conclusie dat hij een deel van zijn leven een verkeerd ideaal had nagestreefd, het ideaal van schoonheid en perfectie in de kunst en het idee dat men via die kunst God zou bereiken.

Zijn laatste jaren zijn dus gericht op zijn andere passie, het goddelijke, en misschien is dat de reden waarom zijn laatste werken hetzelfde thema hebben en onvoltooid bleven.

De Pietà en de Pietà Rondanini zijn twee onvoltooide knikkers, en vooral de Rondanini is diep expressief en verontrustend.

Als allegorie voor al het lijden en de turbulente geest die Michelangelo zijn hele leven, en vooral in die laatste jaren van zijn leven en schepping, meedroeg, beeldhouwde hij het gezicht van de Maagd die haar dode zoon draagt, in de Pietà Rondanini, met zijn eigen streken.

Zo liet hij het ideaal van menselijke schoonheid, dat hem zijn hele leven had achtervolgd, varen en zei hij met dit werk dat men alleen in totale overgave aan God geluk en vrede kan vinden.

In 1564 stierf Michelangelo op 89-jarige leeftijd, en tot het einde behield hij zijn lichamelijke en geestelijke vermogens.

De paus had de wens geuit om hem in San Pietro in Rome te begraven, maar Michelangelo had voor zijn dood duidelijk gemaakt dat hij in Florence begraven wilde worden, vanwaar hij in 1524 was vertrokken en dus pas na zijn dood naar zijn stad terugkeerde.

Maak ook kennis met