Kathedraal Notre-Dame de Paris: geschiedenis en kenmerken

De kathedraal Notre-Dame of Notre-Dame de Paris vertegenwoordigt de Franse gotiek in al haar pracht en praal.

De bouw van het monument begon in 1163 en is sindsdien een fundamentele referentie van de westerse cultuur (de kathedraal wordt beschouwd als UNESCO-werelderfgoed).

Op 15 april 2019 werd de kathedraal getroffen door een grote brand.

De westelijke gevel van de Notre-Dame.

Na meer dan 850 jaar ontvangt Notre-Dame de Paris gemiddeld 20 miljoen bezoekers per jaar.

Kenmerken van de kathedraal Notre-Dame

De kathedraal Notre-Dame de Paris werd gebouwd te midden van smalle straatjes en vele huizen, een heel aparte context vergeleken met de open ruimte die haar vandaag de dag omringt.

Elke sterveling die de ingang van de kerk bereikt, voelt onmiddellijk de onbetwiste grootheid van die betonnen massa vol symbolen, legendes en verhalen.

Daarom moeten we allereerst het monumentale karakter en de symbolische kracht ervan benadrukken, waarmee het belang van het gebouw voor de gotische kunst wordt onderstreept. In overeenstemming met een theocentrisch wereldbeeld werd elke ruimte van het gotische gebouw zorgvuldig verzorgd en, hoewel vaak zonder specifieke functie, kreeg elke ruimte de gedetailleerde aandacht van ambachtslieden die geloofden dat God ernaar keek.

Rijke details van de ingang.

Geen wonder dat de rijkdom aan unieke details Die generatie gaf er niet om dat het menselijk oog niet elk detail van de inspanning kon opnemen. Dat was de mentaliteit van de bouwers van de kathedraal: alle waardigheid aan het werk geven als offer aan God .

De kathedraal is gewijd aan de Maagd Maria of Notre Dame (Onze-Lieve-Vrouw, in het Frans). Maria, moeder van God, vond weerklank in een samenleving waar vrouwen, steeds meer alleen vanwege de kruistochten, op een andere manier betrokken raakten bij spiritualiteit.

Deze periode viel samen met de geboorte van het theologisch humanisme, dat de weg vrijmaakte voor de perceptie van een nabije God en het opeisen van de gevoelige wereld (de schepping) als uitdrukking van het goddelijke licht.

De bouw zocht naar nieuwe architectonische middelen die licht en hoogte wilden bieden, zowel in de werken als in de schone kunsten die in het gebouw waren geïntegreerd. Cruciale gewelven, steunberen, archobuttons (alleen gecreëerd voor de Notre-Dame), gebrandschilderde ramen en rozetten voegden zich bij de kracht van een steeds naturalistischer kunst, waardoor het hernieuwde geloof van het volk in hun God tot uitdrukking kon komen.

De plattegrond van de kathedraal

De plattegrond van de kathedraal Notre-Dame heeft de vorm van een Latijns kruis. Het hoofdschip is 127 meter lang en 48 meter breed. Het transept, dat bijzonder kort is, is 14 meter breed en 48 meter lang.

Het heeft een hoofdbeuk en 4 zijbeuken, voor een totaal van 5 beuken met een dubbele kooromgang. Het gebouw bereikt een maximale hoogte van 96 meter en een totale oppervlakte van 5500 m².

Links zien we de plattegrond van de Notre-Dame kathedraal, rechts de externe architectonische elementen.

Hoofdgevel

Basis van de westelijke gevel. Van links naar rechts: portiek van de Heilige Anna, portiek van het Laatste Oordeel en portiek van de Maagd Maria.

De westelijke gevel van de Notre-Dame bestaat in feite uit drie horizontale delen.

Aan de basis bereiden drie portieken de ingang van de gelovigen voor op een absoluut overweldigende binnenruimte.

De drie portieken lijken weliswaar op elkaar, maar verschillen in het ontstaansproces, de afmetingen en de uitgewerkte thema's.

Portiek van Santa Ana

Portiek van Santa Ana, let op de details van de beelden.

De eerste portiek (die links) is gewijd aan de heilige Anna, de moeder van Maria. De meeste beelden zijn niet origineel, maar werden uit een andere kerk gerecupereerd en hergebruikt. Dit verklaart het hiëratische karakter van het bovenste gedeelte, dat typisch is voor de laatromaanse stijl. Hier lijkt de Maagd Maria star op haar troon met het kind.

In het centrale deel zien we de voorstelling van het leven van Maria en, in de onderste rand, de voorstelling van Santa Ana en San Joaquín. De verhalen van Santa Ana en San Joaquín, evenals de kindertijd van Maria, werden gedocumenteerd in het licht van de apocriefe evangeliën.

Portiek van het Laatste Oordeel

Portiek van het Laatste Oordeel.

De centrale portiek is gewijd aan het laatste oordeel. Christus als rechter zit het tafereel aan de bovenrand voor, geflankeerd door twee engelen aan weerszijden, en naast hen San Juan (rechts) en de Maagd Maria (links). In het middelste vaandel ziet u de uitverkorenen met een kroon, aan de andere kant de veroordeelden. In het midden van het vaandel draagt de aartsengel Sint-Michaël de weegschaal van de gerechtigheid, terwijl een demon probeert omkantel het in jouw voordeel.

De onderste band stelt de verrijzenis van de doden aan het einde der tijden voor en werd in de 19e eeuw gereconstrueerd door de architect Eugène Viollet-Le-Duc. Elk personage is gekleed in de attributen van zijn of haar beroep of beroep. In het midden zien we de zegening van Christus. Op de registers aan de zijkanten maken de apostelen de groep compleet. Onder elk van hen zijn de tekens van de dierenriem afgebeeld.

Opvallend is dat de contouren van het stuk voortkomen uit allegorische elementen van hemel en hel. Aan de rechterkant, ter hoogte van de onderste strook, zien we de demonen die de zielen martelen. Aan de linkerkant zien we de voorstelling van de zaligen als kinderen. Op de rest van het stuk staan engelen, patriarchen en heiligen.

Portiek van Onze-Lieve-Vrouw

Portiek van Onze-Lieve-Vrouw.

Dit deel werd tijdens de Franse Revolutie zwaar beschadigd en moest in de 19e eeuw worden gerestaureerd. De deur is gewijd aan de Maagd Maria en toont op de bovenste vleugel de kroningsscène van de Maagd.

In het midden van het stuk is de slaap van Maria afgebeeld. Zij ligt op een bed, vergezeld van de apostelen, terwijl engelen hun zielen naar de hemel tillen. In de onderste band houden of bewaken de aartsvaders een baldakijn met de ark van het verbond en de tafelen der wet.

In het stuk verschijnt de Maagd Maria met het Heilig Kind in haar armen. In de registers zien we verschillende personages als koningen of patriarchen. Links valt de voorstelling van de heilige Denis op; hij houdt zijn hoofd in zijn handen, verwijzend naar zijn martelaarschap.

Koningsgalerij en Chimera-galerij (Gargoyles)

Galerij van koningen.

De koningsgalerij, gelegen in het middendeel van de westelijke gevel, is gemaakt in de Middeleeuwen en stelt een beeldengroep voor van 28 koninklijke figuren uit Judea en Israël.

De koningsgalerij werd, net als een deel van de portieken, tijdens de Franse Revolutie zwaar vernield, omdat de revolutionairen dachten dat de personages de koningen van Frankrijk waren.

Galerij van hersenschimmen of waterspuwers.

De architect Eugène Viollet-leDuc, die, zoals we gezien hebben, de opdracht kreeg de kathedraal te restaureren, beperkte zich niet tot een loutere restauratie, maar creëerde en herschiep ook nieuwe elementen.

Enerzijds verwerkte Viollet-le-Duc zijn gezicht in een van de portretten van de koningen, anderzijds bewerkte de architect, gebruikmakend van zijn fantasie en gebaseerd op de romantische fantasie van de 19e eeuw, de overblijfselen van de waterspuwerij tot monsterlijke, fantastische figuren.

Noordelijke gevel

Noordelijke gevel.

In de noordgevel, gericht naar de rue du Cloitre, zien we een van de deuren van het transept. Het portiek is kenmerkend voor de deuren en ramen van kerken in gotische stijl. In dit geval heeft elke gevel een reeks van drie frontons, passend hiërarchisch.

Detail van het stuk gewijd aan Theophilus van Adana.

Op het balkon zien we de Maagd met het Kind op de drempel, maar het beeld is onvolledig. Het timpaan is gewijd aan Theophilus van Adana, een monnik wiens verhaal in het bovenste en middelste gedeelte wordt uitgebeeld.

Het verhaal gaat dat Theophilus van Adana een monnik was die was aangenomen om abt te worden, maar liever aartsdiaken bleef. De nieuwe abt zette hem uit zijn ambt en Theophilus kwam in wanhoop met de hulp van een jood met de duivel overeen om zich aan de abt op te dringen. Toen hij zag welke schade hij had aangericht, kreeg Theophilus berouw en werd hij met de hulp van de Maagd Maria bevrijd.

Het onderste deel van het paneel beeldt de kindertijd van Jezus uit: zijn geboorte, de presentatie in de tempel in Jeruzalem, de afslachting van de onschuldigen en de vlucht naar Egypte.

Zuidgevel

Zuidgevel.

Net als de noordgevel wordt de portiek van de zuidgevel, het andere uiteinde van het transept, bekroond door een puntgevel. De portiek gewijd aan San Esteban bestaat, net als alle voorgaande, uit drie registers.

In het bovenste register is Jezus met zijn engelen te zien terwijl hij het martelaarschap van Stefanus overdenkt. De onderste registers gaan over het leven en het martelaarschap van Stefanus.

Pórtico de San Esteban.

De rode deur

Links: de rode deur. Rechts: details van de bovenkant van de rode deur.

De rode deur is een deur die in de Notre-Dame wordt gebruikt om de doorgang van het religieuze klooster naar de kerk en met name naar de koorruimte voor de "Matins" in de vroege ochtenduren te vergemakkelijken. De deur is gebouwd in de 13e eeuw en wordt bekroond door een gevelcomplex. Omdat het gebruik ervan "intern" is, is de deur kleiner dan de andere en is het bovenste gedeelte eenvoudiger.

Het bovenste deel, dat wordt toegeschreven aan de dirigent Pierre de Montreuil, is gewijd aan de kroning van de Maagd Maria. Aan beide uiteinden van het stuk staan de geldschieters: koning Saint-Louis en zijn vrouw koningin Margaretha van de Provence.

Rondom het stuk staat een enkele archivolt ter ere van de heilige Marcellinus (Saint Marcellin), bisschop van Parijs rond de vierde eeuw, wiens reliekschrijn tot aan de Franse Revolutie in de kathedraal werd bewaard. Zijn leven wordt uitgebeeld in verschillende scènes die beginnen met de doop door onderdompeling en enkele populaire legendes bevatten, zoals die volgens welke Marcellinus een draak versloeg die kwade vrouwen verslond.reputatie, alleen met het team van de bisschop.

Het dak en de naald

Notre-Dame daknaald uit de 19e eeuw.

Het dak van de Notre Dame wordt ondersteund door een houten geraamte dat het "bos van de Notre Dame" wordt genoemd. De reden voor deze naam ligt niet alleen in de talrijke balken, maar in het feit dat elke balk bestaat uit een hele eik (waarvan vele honderden jaren oud).

Op het dak van de kathedraal Notre-Dame valt de naald op. Deze naald werd in de 19e eeuw toegevoegd door Viollet-le-Duc, ter vervanging van een oude klokvormige naald, die rond het jaar 1250 was geplaatst, maar eind 18e eeuw werd afgebroken.

Links: detail van de bronzen beeldengroep De Twaalf Apostelen (dak).

Rechts: Detail van het portret van Viollet-le-Duc als Sint-Thomas.

Viollet-le-Duc maakte een reeks bronzen beelden van de twaalf apostelen die van bovenaf naar de stad kijken. Een van hen, de heilige Thomas, zou dezelfde Viollet-le-Duc zijn die met zijn rug naar Parijs kijkt naar de naald. Zo werd Viollet-le-Duc een onsterfelijke bewaker van het heilige gebouw.

In de Notre Dame kathedraal.

Binnenin de kathedraal is een resoluut dak met geribde gewelven te zien. Het ontwerp wordt gevormd door de kruising van twee spitsbogen. De ribben van deze gewelven verdelen het gewicht over de pilaren.

Dankzij deze architectonische techniek konden de architecten de zware muren en open overspanningen wegwerken om ramen te creëren die een hemels effect geven. Op de vorige foto ziet u de drie hoogteniveaus van de kathedraal.

Rozetten

Links: rozet noordelijke dwarsschip. Midden: rozet westgevel (let op het buisorgel). Rechts: rozet zuidelijke dwarsschip.

Het is niet moeilijk zich de emotionele impact voor te stellen van deze gekleurde lichten uit gebrandschilderde ramen, in een tijd dat de enige bron van binnenverlichting afkomstig was van vuur.

Een van de karakteristieke elementen van Notre-Dame zijn de prachtige rozetten op de west-, noord- en zuidgevel. De noordelijke rozet zou gewijd zijn aan de Maagd Maria en de zuidelijke aan Jezus Christus.

Liturgische en decoratieve kunst

Polychrome tafels van de Juba van Notre Dame naast het koor.

In de gotische kunst staan beeldhouw- en schilderkunst in dienst van de architectuur, en hoewel ze geen liturgische functie hebben, hebben ze altijd een educatieve en propagandafunctie.

Binnen het Notre-Dame complex valt een specifiek deel op: het is een soort muur die het koor omgeeft en binnen de vloer omlijst. Het deel is versierd met polychrome houten beelden, die verschillende cycli uit het leven van Jezus vertellen. Deze werden in de 14e eeuw geschilderd.

Het noordelijke deel stond onder toezicht van Pierre de Chelles en behandelt het leven van Jezus vanaf de kindertijd tot aan zijn passie en dood. Het werk werd vervaardigd tussen 1300 en 1318. Het zuidelijke deel stond onder toezicht van Jean Ravy en ging na zijn dood over op zijn neef Jean le Boutellier. Het werk toont scènes na de wederopstanding, een thema dat in de iconografie van die tijd minder ontwikkeld was danHet werd opgesteld tussen 1344 en 1351.

Noordelijk deel: het leven van Jezus. 1300-1318.

Southern Section: Resurrection Stories. 1344-1351.

Als onderdeel van de interpretatie van de esthetiek van het licht is de kathedraal bovendien begiftigd met een collectie liturgische kunst in edelstenen en metalen, geladen met kleur en glans. Geen van deze is in onbruik geraakt, omdat het essentieel wordt geacht de reden van haar bestaan levend te houden.

Geschiedenis van de Notre Dame kathedraal

De bouw van de Notre Dame begon in 1163 en was voltooid in 1345. We hebben het over bijna twee eeuwen van onvermoeibare arbeid, hele generaties die in dienst van dit prachtige werk leefden om de getuigenis van hun geloof in te tekenen. Dat is waar het bij de gotische kunst om gaat: een offer dat letterlijk ten hemel wordt geheven.

Het Parijse stadseiland, waar de kathedraal staat, is een klein eiland midden in de Seine dat eeuwen geleden een Keltische en Romeinse plaats van verering was. Er stond zelfs een tempel gewijd aan Jupiter op.

Na de kerstening van Europa werd ook een romaanse kerk gebouwd, Saint Etienne genaamd, maar met de culturele verandering die de vorming van steden mogelijk maakte, kwam al snel de belangstelling om een kerk te bouwen volgens de nieuwe tijd. Dit zou de gotische kathedraal Notre-Dame worden.

Het project werd gepromoot door bisschop Maurice de Sully tijdens het bewind van Lodewijk VII. De kathedraal genoot de steun van de koning en de economische deelname van alle sociale klassen van Parijs, dankzij wie de werkzaamheden ononderbroken doorgingen. Ze was geïnspireerd op het model van de abdij van Saint Denis, waar de abt Suger voor het eerst de zogenaamde "esthetiek van het licht" had toegepast, het hart van de gotische kunst.

Fasen van de bouw, transformatie en restauratie van de Notre Dame

• 1163: De bouw begint.
• 1182: De kathedraal begint met religieuze diensten aan het einde van de koorruimte.
• 1182-1200 (ongeveer): voltooiing van het hoofdschip.
• Begin 13e eeuw: bouw van gevels en torens.
• 1250-1267: voltooiing van het dwarsschip (werk van Jean de Chelles en Pierre de Montreuil).
• 1250: Installatie van de eerste naald.
• 1345: Einde van de bouw.
• 1400: Installatie van de klok in de zuidelijke toren.
• 17e eeuw, regering van Lodewijk XIV: vernietiging van de gebrandschilderde ramen om ze te vervangen door barokke decoratie.

  - 1630-1707: Ontwikkeling van in totaal 77 schilderijen waarvan er slechts 12 werden teruggevonden.

• 18e eeuw, Franse Revolutie: Aanval en gedeeltelijke vernietiging van de kathedraal door de revolutionairen. Verloedering door het gebruik als levensmiddelenwinkel. De klokken werden verwijderd om er kanonnen van gietijzer van te maken.
• 19e eeuw: restauratieprojecten van Eugène Viollet-le-Duc en Jean-Baptiste-Antoine Lassus.

  - 1831, een merkwaardig feit: Victor Hugo publiceert de roman Onze Lieve Vrouw van Parijs .

  - 1856: Installatie van 4 nieuwe klokken in de noordelijke toren.

(Tekst vertaald en aangepast door Rebeca Fuks)

Maak ook kennis met