Wat is een visueel gedicht en de belangrijkste voorbeelden

Visuele poëzie bestaat uit een kruising tussen literatuur (de tekst van het gedicht) en beeldende kunst (het beeld dat met woorden wordt gecreëerd). Vereenvoudigd kunnen we zeggen dat het visuele gedicht een poëzie die wordt ondersteund door het beeld .

Een visueel gedicht werkt op basis van het samenvoegen van woorden met speciale aandacht voor het uiterlijk van de uiteindelijke compositie. Bij visuele poëzie is de organisatie van letters en woorden fundamenteel, omdat het gevormde beeld betekenis overbrengt.

Hoewel het vaak wordt geassocieerd met een recentere stroming (concrete poëzie), is de waarheid dat visuele poëzie, die gebruikt zowel woorden als grafische opmaak om te communiceren bestaat al veel langer.

Er zijn verslagen van visuele gedichten aanwezig sinds de oudheid. Ongeveer in 325 voor Christus werd bijvoorbeeld het gedicht Het Ei Het is het oudste bekende visuele gedicht, van Symias van Rhodos.

Gedicht Het Ei door Shimias van Rhodos, gedateerd 325 voor Christus.

Voorbeelden van visuele gedichten

Het ei van Chymias van Rhodos

Het Ei is het eerste visuele gedicht dat we kennen en werd rond 325 voor Christus geschreven door Shimias van Rhodos, een belangrijke naam in de Griekse literatuur.

Door de vertaling hierboven, gemaakt door José Paulo Paes, zien we hoe de creatie gaat over een gedicht dat spreekt over de geboorte van de eigen zang De verzen imiteren de vorm van een ei, waardoor vorm en inhoud een dialoog aangaan door het thema oorsprong aan te snijden.

Hoewel het concept van visuele poëzie een innovatie lijkt te zijn, is het goed te bedenken dat alle schrift voortkomt uit een tekening (het woord was oorspronkelijk handgeschreven, getekend). Dat wil zeggen, het geschreven woord is geboren uit een beeld, dat sociaal werd overeengekomen door een gemeenschappelijke code. Ondanks zijn oorsprong in een beeld, heeft het schrift zich losgemaakt van zijn grafische, visuele component.

Er zijn weinig vroege voorbeelden bewaard gebleven van producties die het visuele aspect van de tekst benutten - een van de zeldzame voorbeelden is Het Ei .

Afval, luxe door Augusto de Campos

Misschien wel het beroemdste concretisme-gedicht in Brazilië is Afval, luxe geschreven door Augusto de Campos in 1966.

De zeer korte en visueel krachtige creatie maakt een kritiek op de samenleving door te spelen met de woorden Trash en Luxury.

Door slechts twee woorden te gebruiken - luxe, waarmee het woord afval visueel wordt samengesteld - zet de Braziliaanse dichter de lezer aan het denken over een aantal mogelijke interpretaties .

Zijn we afval omdat we geneigd zijn alleen luxe te zoeken? Zijn degenen die alleen luxe zoeken echt afval? Moedigt de consumptiemaatschappij ons aan om afval te verzamelen?

Augusto de Campos' creatie, succesvol, slaagt erin de lezer te provoceren.

Spin door Salette Tavares

Aranha, gepubliceerd in 1963, is een van de belangrijkste gedichten van de Portugese experimentele poëzie. Salette Tavares (1922-1994) was een Portugese kunstenares die vanaf de jaren zestig begon te creëren.

Spelen met woorden Het woord spin, dat wordt ontleed en opnieuw samengesteld, wordt omgezet in de vorm van het dier zelf. Naast de omtrek van een spin is er in elke regel de aanwezigheid van fonetische tekens die verwijzen naar het dier in kwestie.

Volgens de auteur Salette Tavares is de creatie geïnspireerd op een spel met haar kinderen, die tijdens carnaval op en neer liepen met een speelgoedspin.

Het regent door Guillaume Apollinaire

De Franse dichter Guillaume Apollinaire (1880-1918) creëerde in 1914 het beroemde Het regent (in origineel Il pleut ), een visuele poëzie die verwijst naar de beweging van waterdruppels naar de grond.

De verzen, die het vallen van de regen imiteren, zijn niet geschreven zoals gebruikelijk, horizontaal, maar in een verticaal, schuin formaat, naar de grond toe.

De tekst zelf gaat ook over regen en brengt dezelfde boodschap over door zowel vorm als inhoud:

Vrouwenstemmen regenen neer alsof ze dood zijn, zelfs in herinnering

Het regent ook prachtige ontmoetingen van mijn leven oh druppels

En deze wervelende wolken beginnen een universum van minimale steden aan te haken

Luister of het regent terwijl verdriet en minachting een oud lied roepen

Luister hoe de banden die je omhoog en omlaag houden wegvallen

(vertaling door Sérgio Caparelli)

Carmina figurata door Rabanus Maurus

Carmina figurata was een van de oudst bekende visuele gedichten, die rond 350 tijdens het Neder-Romeinse Rijk ontstonden en zich over een lange periode uitstrekten.

Dit type creatie presenteerde een kruisvorm in het midden van de tekst, aanvankelijk louter decoratief, spelend met de woorden om een verwijzing naar het goddelijke te maken.

De afbeelding hierboven is van een van de creaties van Rabanus Maurus, een van de schrijvers die het meest werkten met carmina figurata. Dit type poëzie was diep getekend door het geloof en maakt de toewijding duidelijk van zowel de auteur van het gedicht als de generatie waarin hij werd opgenomen.

Slak, door Augusto de Campos

Het concrete gedicht Slak werd gemaakt in 1960 en na drie decennia, in 1995, door de kunstenaar zelf digitaal geanimeerd.

In het visuele gedicht worden drie elementen weergegeven: het woord, het beeld (de vorm) en het geluid van de dichter die zichzelf voordraagt.

In de creatie speelt de dichter met de zin "Zet het masker op" en vindt daarin het woord slak, terwijl hij het beeld van het slakdier presenteert, het eindeloos laat ronddraaien en zich het ontwerp van zijn eigen schelp toe-eigent.

Rio: de ir, van Arnaldo Antunes

Een van de grote namen in de hedendaagse visuele poëzie is de dichter en musicus Arnaldo Antunes (1960).

Je gedicht Rio: the go Het is volledig opgebouwd in een cirkelvorm, een achthoek, wat een idee geeft van constante beweging, wat een metafoor zou zijn voor het leven zelf. De klinker o, die midden in het gedicht staat, is ook een cirkel. De i, op zijn beurt, in hoofdletters, kan ook gelezen worden als een balk. Het spel met woorden kan leiden tot andere lezingen zoals "oir" (wat in het Spaans luisteren betekent) of zelfs "rir".

Het woord leent zich ook voor een andere lezing: op een andere manier gerangschikt op de bladzijde kan de lezer proberen het achterstevoren te lezen: de go.

Object gedicht Wonder door Ferreira Gullar

Ferreira Gullar was een van de Braziliaanse concretistische kunstenaars die het meest investeerde in de creatie van objectgedichten.

Wonder is een voorbeeld van dit type creatie waarbij het woord op een fysieke drager wordt geschreven en er interactie met de lezer/kijker nodig is om het gedicht te laten werken.

In dit specifieke geval staat aan één kant van de kubus het Griekse woord παράδοξον, dat ongewoon, onverwacht betekent. Het is dit woord dat bovenop het woord wonder staat. Het objectgedicht communiceert niet alleen door de woorden zelf, maar ook door structuur/inhoud.

De verschillende vormen van visuele gedichten

De term visuele poëzie kan worden gebruikt om een brede groep artistieke producties die variëren van objectgedichten tot digitale gedichten, gedichten gekoppeld aan video, geluid, enz.

Een sterk groeiende productie is de infopoëzie Een nieuwe manier van poëzie maken, op de computer, vanuit een visuele taal.

Er zijn vele manieren om een visueel gedicht te produceren. Heel algemeen kunnen we samenvatten dat er bij dit type productie sprake is van een mix tussen verbale taal (samengesteld door woorden) en non-verbale taal (samengesteld door beelden). De drager kan op zijn beurt gevarieerd worden: het gedicht kan bijvoorbeeld op de pagina getekend worden, op een computerscherm getoond worden of op een oppervlak geprojecteerd worden.

Visuele poëzie in Brazilië

In ons land begon de visuele poëzie in de jaren vijftig met de concretistische beweging. Enkele grote namen van het concretisme waren Décio Pignatari, Ferreira Gullar en de broers Augusto en Haroldo de Campos.

Het jaar 1956 was vooral belangrijk voor de groep dichters omdat ze erin slaagden de Nationale Tentoonstelling van Betonkunst naar het publiek in het MASP te brengen.

Ze waren allemaal verenigd door hetzelfde ideaal: een het verlangen van de poëzie naar vernieuwing en een verlangen om te proberen De schrijvers van deze generatie investeerden in een slankere, meer rigoureuze productie, die de lezer, ondanks de kortheid, aanzette tot nadenken over meerdere mogelijke interpretaties .

Deze nieuwe manier van kijken naar poëzie, spelen met het verbeeldingsaspect, bracht dit type artistieke creatie dichter bij Design.

Een ander interessant punt is dat, ondanks de aandacht voor esthetiek, concrete poëzie verre van een lege manier van dichten is. De kunstenaars van deze generatie richtten zich vooral op de kwestie van sociale kritiek Zo creëerden ze een reeks aanklachten tegen wat er volgens hen mis ging in de Braziliaanse samenleving en, meer in het algemeen, in het door consumentisme beheerste kapitalistische Westen.

Voor deze generatie werd poëzie anders gezien, niet langer als een gedicht over iets, maar eerder als een egocentrische poëzie een realiteit op zich.

Bij de concretisten treft men vaak beknopte gedichten aan, gekenmerkt door herhaling of woordspelingen, waarbij het traditionele vers (lineair, gerijmd en gepuncteerd bijvoorbeeld) wordt afgeschaft.

Uit die tijd is het beroemdste boek Concrete Poëzie Theorie (1965), uitgegeven door Pignatari en de gebroeders Campos, waarin de grote werken van deze omstreden generatie zijn samengebracht.

Leer meer over dit onderwerp door het artikel Gedichten voor het begrijpen van concrete poëzie te lezen.