Inhoudsopgave
Moderne kunst is de benaming voor het soort artistieke expressie dat ontstond bij de overgang van de 19e naar de 20e eeuw en dat de grote veranderingen weerspiegelde die in die periode plaatsvonden.
Deze manier van kunst maken zorgde voor een revolutie in het Europese culturele landschap en werd ook in andere landen, zoals Brazilië, toegepast.
Er waren verschillende kunstenaars die zowel bijdroegen tot de consolidatie van het modernisme in de kunst als tot de overheersing ervan tot het midden van de 20e eeuw, toen het plaats maakte voor de zogenaamde hedendaagse kunst.
1. Édouard Manet (1832-83)
Manet is een Franse kunstenaar van groot belang voor de moderne kunst, omdat hij kan worden beschouwd als de schepper van een nieuwe schilderstijl, het impressionisme, die een revolutie in de kunst teweeg zou brengen.
Portret van Édouar Manet door de fotograaf Félix Nadar
Hij veroorzaakte een zeker schandaal in zijn tijd door scènes en mensen heel anders af te beelden dan gebruikelijk was, waarbij hij de optische effecten en vervormingen in de buitenlucht versterkte. De kunstenaar liet zich niet leiden door de schaduwtechnieken die in academies werden onderwezen.
In 1863 schreef hij enkele doeken in voor een belangrijke tentoonstelling in Parijs, maar zijn werk werd afgewezen en kwam terecht in een parallelle tentoonstelling, de "Salon des Recusés".
Het is vermeldenswaard dat de impressionisten niet bepaald streefden naar een breuk met de traditionele patronen van de schilderkunst, en nog steeds op zoek waren naar een weergave die leek op de werkelijkheid. Zij hebben echter in hoge mate bijgedragen aan de consolidatie van de moderne kunst in Europa, ook al waren zij zich daar niet van bewust.
Zo kan de relevantie van Manet voor het vernieuwende denken over de kunstpraktijk worden samengevat met de woorden van de Amerikaanse criticus en onderzoeker Clement Greenberg:
De doeken van Manet werden de eerste modernistische schilderijen door de openhartigheid waarmee ze de platte vlakken waaronder ze geschilderd waren verklaarden.
Lunch op het gazon (1865-1866) is een werk waarin we moderne kenmerken van representatie kunnen waarnemen
2. Paul Cézzane (1839-1906)
Een andere kunstenaar die opviel als pionier in de modernistische kunst en een tijdgenoot was van Manet is Paul Cézanne.
De Nederlander had een stabiele financiële situatie en kon zich wijden aan verschillende vraagstukken die zich aan hem voordeden als op te lossen problemen in de schilderkunst. Dit kwam doordat hij voor zijn levensonderhoud niet afhankelijk was van succes, wat hem meer creatieve vrijheid gaf.
Zie ook: Godin Artemis: mythologie en betekenis
Portret van Paul Cézanne
Zijn voornaamste zorg was het vinden van een evenwicht tussen kleur, compositie en vormen, maar niet op de momentane manier van de impressionisten, maar hij probeerde de essentie van de natuur vast te leggen.
Daartoe gebruikte hij geometrische elementen (zoals cilinders) en hield hij zich niet aan de omtrekontwerpen, die hij zo nodig ondermijnde.
Om deze redenen wordt zo'n kunstenaar vaak herinnerd als een soort "mentor" van de moderne kunst.
De Kaartspelers van Paul Cézanne (1892/93) is een klassiek voorbeeld van zijn onderzoek en experiment in de kunst.
3. Vincent Van Gogh (1853-1890)
De Nederlandse schilder Vincent van Gogh was zeer toegewijd aan zijn kunst. Zelfs met een relatief korte periode - ongeveer tien jaar - produceerde hij intens, omdat hij in de activiteit een manier vond om zijn conflictueuze geest tot rust te brengen.
Portret van Van Gogh als jonge man
Zijn werk vertoont een voor die tijd vernieuwende kracht en expressiviteit, en waarschijnlijk om die reden kon de kunstenaar geen financiële stabiliteit bereiken en was hij voor zijn onderhoud afhankelijk van de hulp van zijn broer.
Van Goghs creatieve proces was geïnspireerd op impressionistische ideeën, maar ging verder door er een sterke emotionele lading aan toe te voegen. Daarom wordt hij beschouwd als een post-impressionistisch kunstenaar en werd hij een referentie voor de schilders van de volgende generatie die de expressionistische avant-garde beweging begonnen.
Zijn manier van beelden maken was heel bijzonder, wat we kunnen opmaken uit zijn eigen woorden, in een brief aan zijn broer Theo:
De emoties zijn soms zo intens dat ik werk zonder het besef te werken (...) en de penseelstreken komen tot mij met een volgorde en samenhang, zoals woorden in een spraak of in een brief.
Trigal met cypres (1889) werd gemaakt een jaar voor de dood van de modernistische schilder
Lees voor meer informatie over de kunstenaar: Van Gogh: fundamentele werken en biografie.
4. Pablo Picasso (1881-1973)
Pablo Picasso was ongetwijfeld een van de meest opmerkelijke modernistische kunstenaars uit de kunstgeschiedenis. Zijn productie getuigt van intelligentie en inventiviteit, de vrucht van inspiratie bij andere kunstenaars zoals Paul Cézanne en referenties in verre culturen zoals Afrika.
Portret van Pablo Picasso
Picasso was samen met Georges Braque verantwoordelijk voor het ontstaan van een nieuwe stijl, die zij kubisme noemden. Hierin worden figuren afgebeeld op een manier die de wereld ondermijnt, in dit geval doelbewust, om een nieuwe werkelijkheid te creëren.
Het kubisme misbruikte geometrische figuren, om niet alleen te denken aan representatie van wat vanuit één hoek wordt gezien, maar door te proberen objecten op tweedimensionale oppervlakken te "openen", alsof er een "vierde dimensie" werd gecreëerd.
Zo werd de schilder een icoon van de Europese avant-garde en een belangrijke referentie van de artistieke breuk.
Met Les Demoiselles d'Avignon (1907), opende Picasso de kubistische beweging...
Lees: Essentiële werken om Pablo Picasso te begrijpen.
5. Wassily Kandinsky (1866-1944)
De Rus Wassily Kandinsky wordt herinnerd als de westerse schilder die het eerste abstracte kunstwerk maakte, d.w.z. met elementen die geen verband houden met de echte wereld.
Sterk geïnspireerd door muziek, was het Kandinsky's idee om gevoelens en emoties te vertalen in kleuren, vormen en lijnen.
Portret van Wassily Kandinsky
Hij was een belangrijk kunstenaar omdat hij een nieuwe manier van creëren bracht, waarbij de toewijding aan de figuratieve weergave volledig werd afgeschaft. Daarom wordt de beweging ook wel "non-figuratieve", of "niet-objectieve" kunst genoemd.
Kandinsky waardeerde creatieve vrijheid, intuïtie en de uitdrukking van innerlijke ervaringen, uit het psychologische veld.
Naast hem begonnen ook andere kunstenaars abstracte werken te maken, zoals bijvoorbeeld Piet Mondriaan met een geometrisch abstractionisme.
Eerste abstracte aquarel (1910), van Kandinsky, wordt beschouwd als het werk dat het abstractionisme inluidde...
6. Marcel Duchamp (1887-1968)
Marcel Duchamp doet zijn intrede in de kunstwereld als een moedige en creatieve figuur uit het begin van de 20e eeuw.
Zie ook: Romaanse kunst: begrijp wat het is met 6 belangrijke werken (en kenmerken)De moderne kunstenaar wordt geassocieerd met het dadaïsme, een beweging die de ongenoegens en tegenstrijdigheden van de Eerste Wereldoorlog wilde weergeven.
Portret van Marcel Duchamp
Wat Duchamp voorstelde was een rebelse en oneerbiedige houding die de grenzen van de kunst zelf in twijfel wilde trekken.
Hiervoor gebruikte de kunstenaar enkele ongebruikelijke middelen, zoals de zgn. ready mades "Geplaatst in een artistieke context, krijgen ze nieuwe betekenissen, of liever, verliezen ze hun oorspronkelijke betekenissen en voorstellen.
Duchamp was dus essentieel voor de reflectie over wat als kunst wordt beschouwd, en maakte de weg vrij voor toekomstige kunstenaars om deze vragen te verdiepen.
De bron is een kant en klaar toegeschreven aan Duchamp, maar er wordt gespeculeerd dat het het idee was van de kunstenares Barones Elsa von Freytag-Loringhoven
Anita Malfatti (1889-1964)
Als we het hebben over moderne kunst in Brazilië, is een van de eerste opmerkelijke namen die we kunnen noemen Anita Mafatti.
Portret van Anita Malfatti
De kunstenares uit São Paulo was van enorm belang, omdat zij al moderne kunst maakte vóór de Week van 22. Deze gebeurtenis werd beschouwd als een "waterscheiding" in de nationale cultuur en markeerde officieel het begin van het modernisme in Brazilië.
Feit is dat Anita tussen 1912 en 1914 een artistieke opleiding in Europa heeft genoten, waar zij haar vaardigheden heeft ontwikkeld en sterk is beïnvloed door de avant-garde.
Zo werd de modernistische schilderes, toen zij in 1917 een solotentoonstelling hield in São Paulo, door het publiek en de critici afgewezen, omdat zij schilderijen presenteerde met zeer uitgesproken moderne kenmerken, zoals het gebruik van kleuren die niet overeenkwamen met de werkelijkheid, vervormingen en contrasterende streken.
De dwaas (1916), door Anita Malfatti
8. tarsila do Amaral (1886-1972)
Tarsila do Amaral is een andere onmisbare vrouw in het Braziliaanse modernisme. Hoewel zij niet deelnam aan de Week van de Moderne Kunst, had de kunstenares een belangrijk werk in deze periode en droeg zij samen met Oswald de Andrade en Raul Boop bij tot het ontstaan van de Antropofagische beweging.
Portret van Tarsila do Amaral
Deze beweging, met als motto "Alleen antropofagie kan ons verenigen", stelde de creatie van kunst voor volgens modernistische parameters, maar met een sterk Braziliaans tintje. De aandacht moest uitgaan naar nationale thema's en belangen.
Zijn productie had als fundamentele elementen de valorisatie van het Braziliaanse volk, de vervormingen van de figuren en in sommige doeken surrealistische inspiratie, zoals in het geval van Het ei van 1928.
Het ei (1928), door Tarsila do Amaral
9. Cândido Portinari (1903-1962)
Cândido Portinari was een Braziliaanse schilder die nauw aansloot bij de modernistische idealen van Mario de Andrade en Oswald de Andrade.
Portret van Portinari gemaakt in 1962
Zijn carrière was gebouwd op het belichten van de menselijke types die in Brazilië aanwezig zijn, van landarbeiders tot kinderen, waarbij hij ook scènes van volksfeesten liet zien.
Portinari gebruikte de esthetische elementen van de Europese avant-garde om iets nieuws en echt Braziliaans te creëren. Zo is de invloed van Pablo Picasso bijvoorbeeld impliciet aanwezig in sommige van zijn werken, met een somber kleurgebruik, overdrijving in de uitdrukking van de personages en in de vervorming van de figuren.
Een voorbeeld van deze kenmerken is de beroemde De retraitanten gehouden in 1944.
De retraitanten (1944), door Cândido Portinari
